Zaterdag 15 november 2003

Een vaker gestelde vraag in de afgelopen dagen is: gaat Leefbaar Amersfoort deel uitmaken van een nieuw college van B en W. In feite is deze vraag prematuur. De komende weken moet eerst worden onderzocht waar de afgelopen anderhalf jaar vermijdbare fouten zijn gemaakt in de relatie tussen het college en de raad en tussen de coalitiepartijen onderling. Ook de vraag of bij de totstandkoming van het nu gevallen college verkeerde processen zijn doorlopen, moet worden onderzocht. Van fouten kan je leren en als de komende weken een goede analyse oplevert, kunnen misschien afspraken worden gemaakt die een volgend college in elk geval vrijwaren van een struikelend voortbestaan.

Als het onderzoek weinig oplevert en er geen basis wordt geschapen voor betere samenwerking tussen collegepartijen – welke dat ook zijn -, start elk nieuw college met een zware hypotheek. Dan is het de vraag of je überhaupt je nek in een strop moet steken door deel te nemen aan een labiel college.

Een tweede kwestie ligt op programmaniveau. Het bestaande raadsprogramma is voor een deel uitgevoerd en er hebben zich het afgelopen jaar allerlei ontwikkelingen voorgedaan die bij het opstellen van het raadsprogramma niet waren te voorzien of zijn verdrongen. De economische neergang met al zijn gevolgen is zo’n punt. Voor een nieuw college, in welke samenstelling dan ook, zal een geactualiseerd programma opgesteld moeten worden. Eventuele nieuwe partners binnen het te vormen college zullen binnen zo’n geactualiseerd programma voldoende punten moeten vinden waarin zij zich herkennen. Als de discussie hierover niet kan starten of onvoldoende oplevert, is de vraag of Leefbaar Amersfoort aan een nieuw college deelneemt bij voorbaat negatief beantwoord.

Een derde kwestie ligt in de personele samenstelling. Een nieuw college moet met nieuw elan van start gaan en creatieve oplossingen vinden voor actuele problemen. Daarbij kan de noodzaak bestaan om onorthodoxe oplossingen te zoeken. Eén wethouder alleen kan op dit punt weinig bereiken. De marges om vanuit het college ingrijpende wijzigingen door te voeren, zijn sowieso smal. Zonder een team van mensen die in elk geval een aantal gelijke doelstellingen nastreeft, is een verblijf binnen een college weinig vreugdevol.

In de samenstelling van een nieuw college moeten voldoende vernieuwende elementen zijn terug te vinden. Het is misschien nog te verdedigen wanneer omwille van de continuïteit een of twee collegeleden uit het vorige college ‘meeverhuizen’ (zo zij dat willen), maar daarbij moet worden bezien welke leden uit het vorige college te boek stonden als capabel. Deze vorm van continuïteit hoeft overigens geen voorwaarde te zijn, het is hooguit nuttig in de relatie tussen college en ambtelijk management. Twee jaar is te kort voor een nieuw college om zich én vanaf nul in te werken én ook nog duidelijke piketpalen te slaan.

En een college met vijf wethouders moet groot genoeg zijn.

Al deze kwesties staan overigens los van de vraag of Leefbaar Amersfoort staat te trappelen om te participeren in een nieuw college. Zeker niet. Oppositievoeren heeft voor ons geen negatieve klank, ook een oppositiepartij vervult een nuttige rol binnen het openbare bestuur. Wel realiseren we ons dat, als één van de drie grote partijen geen rol gaat spelen in het nieuwe college, de vraag naar deelname in onze richting is te verwachten. En dan hebben wij onze overwegingen.

Vrijdag 14 november 2003

Rtv Utrecht nodigde voor deze dag Paul Strengers, fractievoorzitter van de VVD, samen met mij uit voor een discussie in het programma Utrecht Centraal. Vorige week was Paul Strengers ook te gast in dit programma, toen met Mirjam van der Weg als gesprekspartner. Dat was kort na het ontslag van Ineke Geluk. De confrontatie tussen de twee leverde een bijterige discussie op, mooi televisiewerk en prachtig om naar te kijken.

Paul Strengers en ik werden donderdagochtend uitgenodigd. ’s Middags spraken de fractievoorzitters af dat we de komende weken moeten investeren in betere verhoudingen omdat anders het uitzicht op een nieuw college bij voorbaat achter nevelen gehuld gaat. Een dilemma voor Paul Strengers en mij, want om na zo’n afspraak elkaar publiekelijk met pek en veren in te smeren (in figuurlijke zin, uiteraard), zou haaks staan op de gemaakte afspraken. Anderzijds waren er toezeggingen gedaan aan de programmamakers. Ik heb zelf in de rol van programmamaker verkeerd en weet dus dat je het niet kunt maken om dit soort afspraken op korte termijn af te zeggen. Laten we het zakelijk houden, was daarom de afspraak die Paul Strengers en ik maakten.

Volgens kijkers die ik achteraf sprak, hadden we inderdaad de afspraak niet hoeven af te zeggen. De discussie spitste zich vooral toe op de vraag: hoe is het zover gekomen en gaan we in de raad echt zo slecht met elkaar om, zoals bijvoorbeeld door de burgemeester met zorg wordt geconstateerd. Zelfs bij deze min of meer beschouwelijke thema’s bleek dertien minuten opnametijd nog te kort – hoewel toeschouwers daar makkelijk anders over kunnen denken.

Een deel van de discussie spitste zich toe op de collegevorming in 2002. Mijn opvatting is dat de ‘oude’ partijen na de voor hen dramatisch verlopen verkiezingen de gelederen hebben gesloten en uiteindelijk een programma hebben vastgesteld dat in grote lijnen is gebaseerd op oud beleid. Met de politieke uitspraak van de kiezers is weinig gedaan. Dat is niet zo, betoogde Paul Strengers, Leefbaar Amersfoort had kunnen deelnemen. Maar deze partij stelde veel te hoge eisen, hoger dan je je als nieuwe partij kunt permitteren.

Nu is dat laatste nog maar de vraag. Maar aan de eisen van Leefbaar Amersfoort heeft het niet gelegen, ze zijn hooguit als aanleiding aangegrepen. De afgelopen maanden hebben collega’s uit verschillende coalitiepartijen mij verteld dat het een vooropgezette doelstelling was om geen nieuwe partijen in het college op te nemen. Tenminste één wethouder heeft in iets bredere kring opgemerkt dat deelname van Leefbaar Amersfoort in een nieuw college ongewenst was, dit zou slechts tot een ‘ruziecollege’ leiden. Je kunt nu moeilijk vaststellen dat de coalitie van de laatste achttien maanden dankzij de afwezigheid van Leefbaar Amersfoort in het college géén interne tegenstellingen heeft opgeleverd.

Uiteraard mag worden gesteld dat Leefbaar Amersfoort vorig jaar niet echt happig was op collegedeelname. De oppositierol leek ons aantrekkelijker, en achteraf gezien was dat een juiste constatering. Maar dat doet niets af van het feit dat bij de oude coalitiepartijen eenvoudigweg de wil tot het vormen van een college, waarin de verkiezingsuitspraak tot zijn recht zou zijn gekomen, niet aanwezig was. Dat straalde deze partijen ook uit en dat bepaalde in feite ook de sfeer van de gesprekken. Dat hebben Leefbaar Amersfoort en de SP, die beide tot in een ver stadium aan het overleg deelnamen, aan de lijve ondervonden.