Donderdag 27 november 2003

‘Het was te merken dat de fractievoorzitters op de hei hebben gezeten. Wat waren de fracties dinsdag vriendelijk tegen elkaar!’ Dat was de verzuchting die ik vandaag hoorde van een van de regelmatige bezoekers op de publieke tribune. Het was een van de reacties op hetgeen de afgelopen dagen binnen de raad heeft plaatsgevonden. Het persbericht dat na het overleg van de fractievoorzitters is uitgebracht, heeft daaraan extra voeding gegeven.

Na een vrijdag en zaterdag vergaderen heb ik afgelopen dagen het besprokene nog eens aan me laten voorbijgaan. Het persbericht was eigenlijk een goede weergave van de twee dagen op de Zeister hei. Er werd veel gesproken, maar nauwelijks iets afgesproken. De sfeer was goed, maar dat is nog geen garantie voor de toekomst. De fracties moeten deze week een oordeel geven over zaken die tijdens het overleg naar voren zijn gekomen. Maar waarover moeten zij eigenlijk spreken?

Vooral voor de oppositiepartijen was de zin van het weekend op de hei van relatieve betekenis. De verhoudingen tussen deze partijen zijn goed, zonder overdreven te zijn. De werkelijke problemen lagen bij de onderlinge verhoudingen tussen de coalitiepartijen en bij de kwaliteit van het college. Op beide punten werd slecht gescoord, daar lagen de feitelijke oorzaken van de bestuurscrisis.

Interessant is de mening van ambtenaren over de val van het college. Die constateren dat de baggerstort een glibberig dossier is. Tijdens de vorige raadsperiode heeft een raadsmeerderheid zich vastgelegd op afspraken over het baggerdepot. In de campagnetijd voor de verkiezingen hebben al die partijen om het hardst geroepen dat de baggerstort er niet mag komen. Om afgelopen zomermaanden alle verkiezingsbeloften voor gezien te houden en te buigen voor de realiteit: de door een bouwbezeten college bij de raadsleden door de strot gedrukte overeenkomst waar deze raadsleden zich aan hebben gebonden.

Er is, zo de ambtelijke opvattingen binnen het stadhuis, een experiment uitgevoerd met een raadsprogramma dat werd gesteund door wisselende meerderheden. Fantastisch dat je wenst te vernieuwen, maar het experiment is mislukt. Het college is gestruikeld over de slechte informatievoorziening. Dat vereist meer politieke gevoeligheid bij het ambtelijke apparaat en levert een nieuwe stelregel: beter te veel dan te weinig informatie naar de gemeenteraad. Dat had het gevallen college zelf tijdig moeten onderkennen.

Het weekend op de hei is voorbij. Een vervolggesprek levert misschien echte resultaten op. Maar dat vervolggesprek vindt pas half december plaats. Een aantal fractievoorzitters meende drie weken nodig te hebben om de fracties te consulteren. Een opkomend gevoel zegt mij: er is veel te veel tijd genomen, zeker als je de tijd afzet tegen het resultaat. Drie weken radiostilte levert allerlei nieuwe problemen op, iets meer tempo was mogelijk en nodig geweest. Wie de teugels drie weken in de schoot legt, verliest aan sturend vermogen.

Woensdag 26 november 2003

Het ziet er naar uit dat vier collegepartijen – VVD, CDA, PvdA en Groen Links – zich er voor inzetten om de oude coalitie weer te herstellen. Dat heeft in elk geval één voordeel: de collegevorming kan relatief snel plaatsvinden. Uiteraard zullen in de periode rondom de Kerst nog enkele gesprekken met andere partijen plaatsvinden. Er moet immers worden voorkomen dat over twee jaar wordt gezegd: de oude politiek heeft er alles aan gedaan om zijn machtspositie te handhaven en nieuwe ontwikkelingen een kans te geven. Maar dat zijn dan enige operaties aan de flank die weinig af zullen doen aan de hoofdroute.

Blijft natuurlijk de vraag: wie worden dan de wethouders. Voor de PvdA staat dat al vast: Jan de Wilde. Hij heeft zijn koningsoffer gebracht en onder het motto: ‘hij er uit, anders ga ik!’, Fethi Killi buiten de fractie gewerkt. Daarmee heeft Jan de Wilde voldaan aan een wens van de VVD, die niets op heeft met dissidente gedachten. Het wachten is nog op de ‘koningsoffers’ van het CDA en de VVD zelf. Die laten zich gemakkelijk raden, we zullen zien wat de komende weken gaat plaatsvinden. Als elk van de drie grote partijen zijn plicht heeft gedaan, kan de lijmpoging tussen deze partijen beter worden verkocht aan de buitenwacht.

De gang van zaken rond het vertrek van Fethi Killi maakt duidelijk dat er binnen de PvdA sinds het potentaat van Fons Asselbergs en het regentenechtpaar Tom de Man en Annie Brouwer weinig is veranderd. Jan de Wilde zet de historische lijn door en accentueert wederom dat de PvdA-fractie vooral de taak heeft om de macht van het college te cementeren. Verdienstelijke fractieleden met een eigen visie worden met veel machtsvertoon ‘Kaltgestellt’ en zonodig buiten de fractie gezet, zoals Fethi Killi nu is overkomen.

Net als in 2002 laat Jan de Wilde blijken dat hij alle touwtjes in handen wenst te houden. Na de verkiezingen sprak hij zijn veto uit over een mogelijk wethouderschap van Groenlinkser Ronald Vis. Die kon, na jarenlange voorbereiding op een plaats binnen het dagelijkse bestuur, zijn biezen pakken. Ronald had te veel inhoud en was door Jan de Wilde niet zo gemakkelijk aan te sturen, dus was voor deze Groen Linksvoorman geen plaats naast de grote stuurman.

De VVD was in 2002 zo vriendelijk om met twee relatief zwakke wethouders op de proppen te komen. Daarvan mochten er wel tien in het college, de dubbele post voor de vrijwel even grote VVD-fractie kon de PvdA-leider niet deren, inhoudelijk had hij niet veel te vrezen. Dat kon ook worden gezegd van enkele andere wethouders. Alleen Gerda Eerdmans ontglipte de regie – ik ben nieuwsgierig of zij binnen een gelijmd college weer een plaats krijgt toebedeeld.