Zondag 14 november 2004

Aan mijn verjaardag, ruim een week geleden, heb ik de atlas van de wereldarchitectuur van Phaidon overgehouden. Een nauwelijks te tillen boekwerk (er is een koffertje bijgeleverd!), waarin bijna 1.100 bouwweren uit de periode 1999 tot 2003 zijn opgenomen. Elk bouwwerk is uitvoerig gedocumenteerd, met veel foto’s, tekeningen en overige informatie. Uit Nederland is een zestigtal architectonische hoogstandjes opgenomen, waaronder overigens niet één uit Amersfoort. Misschien worden we over vijf jaar opgenomen met het gebouw aan het Smallepad of het Eemcentrum – als dat dan is opgeleverd, want de atlas brengt alleen gerealiseerde gebouwen in beeld.

Van Juan Navarro Baldeweg, de architect voor het Smallepad, is een prehistorisch museum in het Spaanse Santillana del Mar opgenomen. Van Peter Wilson, de ontwerper van het meest recente plan voor het Eemcentrum, zijn twee werken opgenomen: De Brink in Hengelo en een spaarbankgebouw in het Duitse Borken. De Brink in Hengelo ken ik. In 1999 is de uitbreiding van dit plein gereed gekomen. Tussen het oude en nieuwe plein staat een soort klokkentoren met een manshoge digitale tijdsaanduiding. Peter Wilson heeft voor het Eemcentrum een soortgelijke toren ontworpen, als schakel tussen het nieuwe plein en de omgeving van de Koppelpoort. Enkele insprekers op het ontwerp voor het Eemcentrum hebben hun bedenkingen tegen de toren uitgesproken, die uiteraard door het college van de hand zijn gewezen.

Toch kan ik mij wel vinden in de bezwaren. Niet omdat de toren in het plan voor het Eemcentrum een lelijk bouwwerk is (dat moet blijken bij de uitwerking), maar omdat ik de toren van Peter Wilson op de Hengelose Brink verschrikkelijk vind – ik houd mijn hart vast. Mijn reserves worden extra gevoed omdat binnen de ontwikkelingsbedrijf AM het bedrijf Multivastgoed is opgenomen, ooit de ontwikkelaar van het Sint Jorisplein. Toevallig kwam ik deze week de plannen voor het Jorisplein tegen zoals die in 1997 door de raad werden goedgekeurd. Er zijn tenminste drie opvallende verschillen tussen de voorgeschotelde plannen en het uiteindelijke product. De afwerking van de gevels rondom het plein was veel gedetailleerder en zag er bijna Jugendstil uit, er was een extra passage tussen het plein en de Stadsring ontworpen en de kapconstructie van de passage(s) was kunstvol, bijna Arabisch – ik kan mij de getoonde referentiedia’s die de ontwikkelaar ons toonde, nog goed herinneren.

Om op Peter Wilson en zijn Hengelose Brink terug te komen: binnen dat plan was een ‘icoon’ (de terminologie uit het programma van eisen houd ik maar vast) beeldbepalend: het filiaal van Vroom en Dreesman. Net als bij het Eemcentrum is gepland, heeft deze icoon een opvallende, uitkragende, dakconstructie. Ik hoop dat bij de uitwerking van de plannen niet voor de Hengelose oplossing wordt gekozen. Die doet mij sterk denken aan de perronkap van het Rotterdamse CS, een bouwwerk waar ik nooit vrolijk van wordt!

Zaterdag 13 november 2004

De Amersfoortse Courant besteedt deze dag alle aandacht, bijna paginagroot, aan de grenzen die de Statencommissie Ruimte en Groen heeft opgelegd voor de stedelijke bebouwing in Amersfoort. Wie donderdag het kleinere nieuwsbericht is ontgaan, wordt deze zaterdag uitvoerig geïnformeerd. Ik heb met enige regelmaat zo mijn twijfel bij het beleid van GS, maar de opstelling van de statencommissie heeft weer veel goedgemaakt.

De statencommissie heeft de ‘rode’ grens rondom de stad aangepast. Enkele belangrijke plekken waar het college graag bouwplannen voor wil ontwikkelen, zijn buiten de rode grens gevallen en mogen dus niet worden bebouwd. Het gaat daarbij onder meer om het Heiligenbergerbeekdal, Zon en Schild, Klein Zwitserland en het gebied ten noorden van de Laak, ook wel Vathorst-Noord genoemd. Daarmee heeft de statencommissie gekozen voor het behoud van belangrijk groen rondom de stad.

Door de grens die rond de Heiligenbergerbeek is getrokken, tussen de A28 en het Sportfondsenbad, dreigt het college wel in een probleem te belanden. In dit gebied waren ongeveer 400 woningen gepland, nodig om de aankoop van het ziekenhuisterrein Sint Elisabeth mogelijk te maken. De gemeente hoopte door het voeren van actief grondbeleid de groenfunctie rond de beek veilig te stellen. De statenleden blijken dit op een meer consequente wijze te kunnen doen. Een goed gebaar, want het groene beekdal was de komende jaren ongetwijfeld speelbal geworden in de pogingen van de stad om het oenige actieve grondbeleid financieel sluitend te krijgen.

Of de groene grens bij de Stichtse Rotonde, die Klein Zwitserland vrijwaard van aanvullende bebouwing, tijdig is getrokken, is de vraag. Onlangs is het bestemmingsplan voor het Berggebied vastgesteld. Tegen de wil van een deel van de gemeenteraad in, is in het populaire wandelgebied ten zuiden van het Lichtenbergziekenhuis aanvullende woningbouw mogelijk meegemaakt. Het college drukte daarbij zijn zin door om tegemoet te komen aan de projectontwikkelaar die in dit gebied al grond heeft verworven.

Dat ten noorden van de Laak niet mag worden gebouwd, is voor velen een opluchting. Niet alleen omdat de groene functie van dit gebied daardoor blijft gehandhaafd, maar ook omdat daardoor voor de gemeente de noodzaak vervalt om voor ongeveer 60 miljoen euro grond terug te kopen van de projectontwikkelaars (de SCW in een verkeerde rol voorop) die in dit gebied al strategische grondposities hebben ingenomen. Ik vermoed overigens dat over dit gebied het laatste woord nog niet is gezegd, maar de mening van de statencommissie zal in de verdere discussie een grote rol vervullen.

Eén detail is opmerkelijk. Uitgaande van de aanname dat het kaartje dat de Amersfoortse Courant bij haar artikel heeft geplaatst, is gebaseerd op de gegevens van de provincie, worden we ineens met een eigenzinnige oplossing voor de Westtangent geconfronteerd. Op het kaartje kruist het tracé achter de camping Bokkeduinen het spoorwegemplacement om vervolgens langs de Palmstraat en de Seringstraat op het Isseltse Veld in het Soesterkwartier aan te sluiten, waarna het nieuwe tracé aansluit op de Radiumweg in De Isselt.

Het is een oplossing, maar of de bewoners in het Soesterkwartier op deze oplossing zitten te wachten, is nauwelijks een vraag. Niet alleen zouden met deze oplossing tientallen woningen tussen Papaverstraat en de Kamillestraat ten prooi vallen aan de slopershamer, het getekende tracé vormt een barrière tussen de dan afzonderlijke delen van het Soesterkwartier. Of neemt de provincie het idee van de VBBBB (Vereniging Behoud Bos Birkhoven-Bokkeduinen) over en wordt er gedacht aan een tunnel onder het Soesterkwartier, tussen het spoorwegemplacement en de Amsterdamseweg? Vormen VBBBB en provincie eindelijk één front?