Zaterdag 20 november 2004

Stedelijke vernieuwing krijgt in Amersfoort onvoldoende aandacht. Er wordt wel het een en ander gedaan, maar de belangstelling binnen de gemeenteraad is gering. Dat komt niet van ongeveer: de voor de stedelijke vernieuwing verantwoordelijke wethouder Piet Jonkman behoort niet tot de meest inspirerende leden binnen het college, hij weet altijd de indruk te wekken dat opmerkingen vanuit de raad knap lastig en feitelijk ongewenst zijn en hij geeft geen blijk emotioneel bij de volkshuisvesting betrokken te zijn, laat staan bij de stedelijke vernieuwing. Helemaal kwalijk nemen mag je het hem niet, want bij de portefeuilleverdeling binnen het college is alles wat met wonen heeft te maken verdeeld over drie wethouders: de nieuwbouwproductie bij Paul Strengers, de toewijzing en relatie met de corporaties bij Gerda Eerdmans en de stedelijke vernieuwing dus bij de wethouder die aan het einde van de tafel mag zitten maar er verder politiek gezien weinig toe doet, Piet Jonkman dus.

Een aantal zaken die de afgelopen week passeerden, hebben binnen het stadhuis nauwelijks een rimpeling teweeg gebracht. De mededeling van de minister dat de knelpuntenpot voor de stedelijke vernieuwing grotendeels naar de vier grote steden gaat, die per jaar 70 miljoen mogen verdelen, terwijl de andere 26 steden die meedraaien in het grotestedenbeleid op maximaal 20 miljoen per jaar uit deze pot mogen rekenen, zal niemand op het stadhuis uit zijn slaap hebben gehouden. Er vindt op het gebied van de fysieke stedelijke vernieuwing – want daar is het potje voor – in onze stad nauwelijks iets plaats, dus hoef je ook geen beroep op de knelpuntenpot te doen. Een actieve wethouder daarentegen zou vol plannen zitten en direct zijn oordeel hebben gegeven over het accent dat op de vier grote steden wordt gelegd.

De kritiek hoeft zich overigens niet tot Piet Jonkman te beperken. Gerda Eerdmans ontpopt zich steeds meer tot een wethouder die bij haar volkshuisvestingsbeleid trouw aan de hand van de corporaties loopt en het initiatief aan hen overlaat. Ik heb uit haar mond nog geen krachtwoord gehoord over de matige resultaten bij de verkoop van woningen aan zittende huurders. Creatieve gedachten hierover laat zij liever over aan de corporaties of, als dat niets oplevert, aan de minister zelf. Deze heeft deze week aangekondigd met nieuwe maatregelen te komen. De koopsubsidie, die niet heeft gewerkt, wordt ingetrokken en wordt vervangen door een nieuwe regeling voor starterleningen. Andere maatregelen worden binnenkort gepresenteerd, waarbij de minister vooral ruimte wil geven voor initiatieven van andere partijen – corporaties en gemeenten op de eerste plaats. Die boodschap zal aan Amersfoort wel voorbijgaan.

De wethouder heeft geen enkele mening, laat staan een protest, laten horen over de nieuwe initiatieven van de SCW die via een omweg forse huurverhogingen wil doorvoeren. Je kunt je afvragen of de corporatie hierover überhaupt overleg heeft gevoerd met de wethouder. Het protest moet de komende raadsvergadering vanuit de fracties komen en komt uit de pen van Ruud Luchterveld die bij de minister vragen heeft gesteld over het optreden van de SCW.

En als collegeleden al iets roepen, vervallen ze vaak in clichés. Hiertegen waarschuwde afgelopen week de stichting Kei, het kenniscentrum voor stedelijke vernieuwing. Tijdens een drukke bijeenkomst in de Amsterdamse Gashouder werd een aantal clichés gehekeld waarin ook ons college graag vlucht: differentiatie brengt sociale cohesie, bewoners kijken alleen maar op korte termijn, naoorlogse wijken zijn monotoon en dergelijke. Gepleit werd voor minder bureaucratie en meer overleg met de bewoners. En aan dat laatste ontbreekt het nu juist in onze stad. Ik zie Piet Jonkman dan ook niet als gedreven volkshuisvester op de zeepkist staan om mensen op te roepen gezamenlijk de noodzakelijke stedelijke vernieuwing aan te pakken. Jammer, want er is genoeg werk aan de winkel.

Vrijdag 19 november 2004

In december moet de raad zich uitspreken over de voortgang in de ontwikkeling van het Eemcentrum. Na meer dan vijftien jaar discussie zijn de oorspronkelijke plannen – voor zover aanwezig – behoorlijk op de schop gegaan en is het stadsbestuur blij met elke constructieve oplossing die er toe leidt dat in 2008, twintig jaar na de eerste plannen voor dit gebied, het Eemcentrum in gebruik kan worden genomen.

Als het al zover komt. Opzet is dat het plein integraal wordt ontwikkeld. Dus niet eerst de gemeentelijke culturele voorzieningen, als eiland in een grote zandvlakte, en jaren later de commerciële onderdelen van het plan. Daarbij is het goed om voor ogen te houden dat de gemeente slechts een kwart van de plannen in het Eemcentrum voor zijn rekening neemt, dus wordt het gemeentelijke bouwtempo sterk bepaald door de voortgang die de commerciële ontwikkelaar weet te ontwikkelen. Daarover bestaat nog veel onduidelijkheid, AM-Vastgoed, de nieuwe partner voor het Eemcentrum, is met vele partijen in overleg, maar er is nog geen contract afgesloten.

De vooruitzichten hiervoor zijn matig. Er is een enorm reservoir aan plannen voor winkelcentra in ons land, 4,1 miljoen m². Hiervan is 310.000 m² als concrete plannen aan te merken. De laatste tijd zijn steeds meer geluiden te horen om bij het ontwikkelen van winkelruimte pas op de plaats te maken. Deze adviezen worden onder meer ingegeven door de oplopende leegstand in ons land, iets waarover Amersfoort kan meepraten.

In elk geval moeten we ons de vraag stellen welke gevolgen de bouw van het Eemcentrum kan hebben op het overige winkelbestand in onze stad. De komst van een fullservice supermarkt van zo’n 3.500 m² kan gepaard gaan met de sluiting van enkele andere supermarkten in de stad, bijvoorbeeld in het Soesterkwartier of de AH-super in de Hellestraat. Immers: zo rooskleurig is de positie van de supermarktketens niet.

In zijn rapport over de winkelkansen in het Eemcentrum schrijft DHV dat er in Amersfoort nog ruimte is voor 8.000 m² grootschalige winkelvoorzieningen. Die is nu dus vrijwel geheel in het Eemcentrum gepland, wat consequenties heeft voor het hoofdwinkelcentrum in Vathorst. De 1.500 m² ruimte winkelruimte voor sport en spel, genoemd in het DHV-rapport, zal grotendeels in beslag worden genomen door Perry, die van plan is zo snel als mogelijk uit de mislukte Amicitia-koopgoot te vertrekken.

Nu AM-Vastgoed onze partner is geworden voor de ontwikkeling van het Eemcentrum, is het goed om de ontwikkelingen binnen dit bedrijf te volgen. In Nederland heeft AM-Vastgoed momenteel bijna 137.000 m² winkelruimte, inclusief grootschalige vestigingen, in uitvoering. Daarnaast liggen er nog plannen ruim 290.000 m² die de komende vijf jaar in ontwikkeling moeten komen, inclusief het Eemcentrum. Om het plaatje compleet te maken: in het buitenland heeft AM 370.000 m² in bouw en ruim 1,2 miljoen m² in ontwikkeling, waarvan bijna eenderde op het Iberisch schiereiland. Als enige Nederlandse ontwikkelaar heeft AM plannen voor meerder honderdduizenden vierkante meter winkelontwikkeling in Turkije, waar verder alleen enkele internationale supermarktketens actief zijn.

Dat is indrukwekkend, maar minder indrukwekkend is dat er door een verslechterd bedrijfsklimaat een grote doorloop is binnen het AM-management, er in augustus een winstwaarschuwing is afgegeven waardoor de beurswaarde van het bedrijf fors is gekelderd en dat Interpolis onlangs heeft meegedeeld af te zien van de aankoop van een van de belangrijke projecten van AM-Vastgoed. Dergelijke ontwikkelingen en het ambitieuze nationale en internationale investeringsprogramma van deze ontwikkelaar beperken de mogelijkheden tot het nemen van risico. Hierdoor kan de ontwikkeling van het Eemcentrum mogelijkerwijze meer tijd in beslag gaan nemen dan in de huidige plannen is voorzien.