Rome (5)

Zaterdag 23 juli 2005

Per dag leg ik tientallen kilometers af per bus, tram of metro. De metro zo min mogelijk, want onder de grond zie je niets, en daarvoor ben ik niet naar Rome gekomen. Dat kost je een vermogen voor het openbare vervoer, hoor ik sommigen denken. Toch valt dat wel mee. Elke kaartenautomaat biedt drie mogelijkheden: een eenvoudige rit kost een euro (met 75 minuten overstapmogelijkheid), een dagkaart kost vier euro en een kaart voor zeven dagen kost zestien euro. Uiteraard heb ik een zevendagenkaart, zodat ik de hele dag in de bus kan zitten voor omgerekend 2,28 euro. Daarmee kom je – voor zover ik weet – niet eens een keer heen en terug van Vathorst naar het centrum van Amersfoort!

Deze dag start ik met een bezoek aan het Palatin. Het is de heuvel naast het Forum, waar in de klassieke tijd de paleizen van de keizers werden gebouwd. Op de maquette in EUR is te zien wat voor dominante positie deze bouwwerken (elke paleis was meerdere hectare in oppervlakte) innamen. Alleen al de restanten van deze paleizen zijn indrukwekkend: vanaf ruïneresten kijk je tientallen meters diep in gangen en zalen, terwijl op korte afstand nog bouwresten optornen van gelijke hoogte. Aan de noordelijke rand van het Palatin kijk je uit over het Forum, met een goede plattegrond hiervan krijg je een uitstekende indruk van de omvang en functie van dit centrum van bestuur en godsdienst uit de oudheid. Het Forum wemelt van de toeristen, terwijl boven het Palatin opvallend rustig is. Maar ja: het Forum is gratis toegankelijk.
Overigens: een groot deel van de paleizen en de onnoemelijke hoeveelheid marmer en zuilen zijn in de loop van de tijd niet weggewaaid. Al het materiaal is grotendeels verwerkt in de kerken en paleizen, vooral nadat Paus Nicolaas, na het bestijgen van de heilige stoel in 1447, besloot om van Rome een wereldstad te maken, het kerkelijke centrum waardig. De marmeren gevels en duizenden tonnen steen die we missen aan het Colosseum, zijn terug te vinden in de Sint Pieter!

Na naar het Forum te zijn afgedaald en na het Theato di Marcello te hebben bezichtigd, was het de beurt aan het ATAC, het Romeinse busbedrijf. Dit keer ging de rit naar de westelijke stadsdelen Gianicolense en Portuense. Twee wijken waar de doorsnee Romein woont, goed onderhouden en met niet te kleine appartementen. Ook hier was men al vooruit gelopen op het thema waarmee ons stadsbestuur sier maakt: er is steeds sprake van een wereld van verschil. Vooral in Portuense liggen enclaves met duidelijk duurdere woningen.
Na een voettocht door de oude stad, wordt de Santa Maria Maggiore – wederom -bezocht. Na een bezoek aan de kerk vorig jaar heb ik nog zoveel over deze basiliek gelezen, dat een hernieuwd bezoek de moeite waard is. Hetzelfde geldt voor de, niet ver daar vandaan liggende, San Pietro in Vincoli, waar onder meer het wereldberoemde Mozesbeeld van Michelangelo is te bewonderen.

Daarna toch de metro in, richting Anaghina. Vanuit een zeer fraai aangelegd metrostation, beland je midden in een uitgestrekt busstation. Van hieruit vertrekken tientallen bussen naar de dorpen en stadjes in de Lazio. De bergen lijken op dit punt dichtbij, de metro eindigt op deze plaats vlak bij de grote autobaanringweg. De terugtocht gaat weer bovengronds, per bus. Een groot deel rijd ik boven de metrotunnel, over de kilometerslange Via Tuscolana, een drukke winkelstraat die de hoofdas vormt van de wijken Appio Claudio en Quadraro. Dit zijn twee doorsnee stadsdelen, dus zoals in bijna heel Rome met appartementgebouwen van ongeveer tien verdiepingen hoog.
Het eindpunt ligt bij de Basilica Sant Giovanni in Laterano, bij Nederlandse katholieken ook bekend als De Lateranen. Deze basiliek is de hoofdkerk van het bisdom Rome. Als ik binnenkom, vindt er een avondmis plaats, bezocht door honderden gelovigen en voorgegaan door de bisschop van deze kerk. Best indrukwekkend, ik laat maar eens enige tijd de devote sfeer over mij heenkomen.

Rome (4)

Vrijdag 22 juli 2005

Rome heeft twee metrolijnen, acht tramlijnen en honderden buslijnen. Ik las het in reisgidsen en hoorde het van anderen: een compleet overzicht van het openbaar vervoer is niet te bemachtigen, al was het maar omdat de lijnvoering zich regelmatig wijzigt. Dat laatste lijkt me minder waarschijnlijk; elke bushalte vermeldt de complete route van de buslijn en ik heb alleen maar busborden gezien die niet nieuw genoemd mogen worden. Maar bij twee informatiepunten voor het openbaar vervoer blijken kaarten met de lijnvoering onbekend te zijn. Tot ik donderdag in een klein boekenwinkeltje een complete routekaart vond: aan de ene kant met de lijnen in het stadsgebied, aan de andere kant – laten we zeggen: de achterkant – de aansluiting op kleinere schaal voor een grote omgeving.
Nu ben ik niet meer te houden. Als ik in een bus stap, op weg naar een nagestreefd doel, rijd ik eerst maar eens mee tot aan het eindpunt. Al spoedig weet ik het: de buslijnen in Rome zijn lang, vaak van de ene kant van de stad naar de andere kant. Maar het is de beste methode om de stad te leren kennen. Door op de kaart steeds de route te vervolgen, wordt de structuur van de stad me steeds duidelijker. Die wordt niet alleen bepaald door belangrijke aanknopingspunten, maar bijvoorbeeld ook door het hoogteverschil. Rome bestaat uit veel meer dan zeven heuvels!

Ik mijd dus de metro en ga per bus naar het stadsdeel EUR. Een bijzonder stadsdeel, onder Mussolini ontworpen voor een internationale stedenbouwkundige tentoonstelling, tot 1942 deels gerealiseerd en in de jaren vijftig en zestig afgerond. Fascistische architectuur in Italiaanse stijl blijkt vandaag de dag populair te zijn. Er is een groot aantal ministeries gevestigd en de woningen genieten grote aantrekkingskracht.
Onder het fascistische bewind werden in EUR ook vier musea gebouwd: pompeus classicistisch, met zuilengangen en brede trappartijen. Het museum voor de arbeid wordt gerestaureerd, de andere drie musea betreffen de kunst van de Etrusken, de Italiaanse volkskunst en de historie van Rome. Dat laatste museum is mijn doel. Dit museum is bekend om zijn modellen: van Romeinse vestingen, aquaducten, oorlogstuig dat wij kennen uit de Middeleeuwen maar dat bij de Romeinen al in gebruik was en twee maquettes van de klassieke stad: een van twee eeuwen voor onze jaartelling en een van de stad rond 150 na Christus.
Deze laatste maquette is het topstuk waarvoor ik dus naar EUR ging. De maquette is zeker 25 bij 25 meter groot en is vanaf een omgang op vide-niveau te bewonderen. Vooral nadat je de stad al wat hebt verkend en een groot aantal klassieke resten hebt gezien en er over hebt gelezen, is de maquette een moment van herkenning. De omvang van de openbare gebouwen komt geheel tot zijn recht, er zijn aquaducten te zien waarvan geen resten meer voorhanden zijn, de grote opslaghallen aan de Tiber en de wirwar van woongebouwen komen tot hun recht en de samenhang van de klassieke stad wordt zichtbaar. De maquette is in de jaren dertig gemaakt maar daarna steeds weer bijgewerkt aan de hand van de nieuwste kennis.

In EUR ligt ook de meest mondaine wijk van de stad. Geen appartementgebouwen, maar vrijstaande villa’s op royale grondstukken in een heuvelachtige omgeving. De Amersfoortse Berg, maar dan warmer en in Italiaanse architectuur. Hoewel: van een groot aantal woningen zijn alleen het dak en hooguit de eerste verdieping te zien. De meeste tuinen zijn door een muur omgeven, een aantal woningen geniet extra politiebewaking.
Uiteraard stap ik hierna weer in de bus en ga nog verder zuidelijker, om te eindigen in Spinaceto, een nieuwbouwwijk die buiten de autobaanring ligt. De verspreid liggende nieuwbouwwijken aan deze kant van de stad bestaan allemaal uit hoogbouw, gemiddeld acht verdiepingen. Er is echter voldoende openbare ruimte die ook goed is onderhouden. Sociaal-economisch deel ik de wijken in op het niveau Zielhorst-Schothorst. Pas hier blijkt het lijnennet van de bus flexibel te zijn: er wordt duidelijk geanticipeerd op de ontwikkeling van de nieuwbouw. Overigens is er ook in deze nieuwe wijken een goed ontwikkeld busnet, openbaar vervoer heeft duidelijk grote aandacht.

De rest van de dag begint obligaat te worden: een bustocht van het uiterste zuiden naar Het Olympisch Stadion (1960) in het noorden van de stad, een bezoek aan de San Paolo fuori le Mura (een van de bedevaartskerken, ik verdien heel wat aflaten in deze dagen!) en een wandeling door de oude stad, waar een zestal kerken mijn belangstelling hebben en de nodige koelte brengen. Al met al weer tien uren onderweg.