Een typisch Amersfoorts verhaal, vol list en bedrog

Zaterdag 27 augustus 2005

Proloog

Vandaag was het actiedag rondom de beoogde opvang voor dakloze drugsverslaafden aan de Kleine Haag. Het pand werd door buurtbewoners ingepakt en aan de Kleine Haag werd een infostand ingericht. Er was sprake van een gezellige drukte. De ochtend werd feitelijk geopend door een halve pagina grote advertentie in de Amersfoortse Courant waarin de wethouder een aantal vragen werd gesteld. Zoals bekend weigert wethouder Mirjam Van ’t Veld tot nog toe op een normale wijze met de omwonenden van het toekomstige drugspand te communiceren.
Het ijzige zwijgen van de wethouder geeft voeding aan het volgende scenario:

De hoofdrolspelers nemen hun plaats in

De protesten van bewoners in de Stovestraat moede, besluit de afdeling WSO op het stadhuis om eens te kijken of de probleemgevallen rondom de dagopvang in deze straat kunnen worden gespreid over twee locaties. Ingaan op de bewonerswensen, die de opvang het liefst helemaal uit hun omgeving zien verdwijnen, is niet aan de orde. De protesten in de Stovestraat heeft men immers steeds redelijk weten te pacificeren, je weet nooit wat voor problemen je je op de hals haalt als je de opvang gaat verplaatsen.
Binnenskamers is men ontevreden over de wijze waarop de stichting Iks met de problemen in de Stovestraat omgaat. In plaats van deze adequaat op te lossen wordt het stadhuis steeds weer lastiggevallen met bezwaren van omwonenden. Ambtelijk bestaan er goede relaties met de Stichting Maliebaan. Deze Utrechtse stichting wil graag haar werkgebied uitbreiden, om daardoor de continuïteit van de organisatie te waarborgen. Tenslotte is de zorg voor stakkers ook business.
Om het stadhuisbeleid uit te voeren, kan er regelmatig een beroep worden gedaan op de stichting Thuiszorg. Ons kent ons en op het stadhuis is men op de hoogte van het feit dat Thuiszorg met een leeg pand aan de Kleine Haag in zijn maag zit. Het pand is intussen gekraakt, een probleem waarvoor Thuiszorg geen adequate oplossing heeft. Ambtelijk ontstaat de gedachte om een deel van de bezoekers uit de Stovestraat op te vangen in het voormalige kruisgebouw aan de Kleine Haag. Omdat de gemeenteraad op een oplossing aandringt, wordt een tussenoplossing gevonden in het slooprijpe HBO-gebouw aan de Keerkring.

Een stroman wordt gevonden

De nieuwe wethouder voor Welzijn is jong en ambitieus. Ze stemt graag in met de oplossing aan de Keerkring. Over de gesprekken die intussen met De Maliebaan en Thuiszorg plaatsvinden, wordt nog geen mededeling gedaan omdat er nog enkele problemen zijn op te lossen, hetgeen bij voorkeur onderhands moet gebeuren. Immers: worden wethouders pas bij problemen betrokken nadat de ambtenaren oplossingen hebben voorgekookt of wanneer de ambtenaren kritiek op hun handelen willen afleiden. Dat de wethouder intussen toezeggingen doet aan de binnenstadbewoners, toezeggingen die niet geheel passen in de gedachten die ambtelijk worden uitgewerkt, is jammer. Deze problemen zijn van mindere orde en komen uiteindelijk voor rekening van het politieke bestuur.
Thuiszorg meldt intussen dat zich voor het gebouw aan de Kleine Haag verschillende geïnteresseerden hebben gemeld. Daarbij zijn biedingen gedaan op een aanvaardbaar niveau, zeker als je in aanmerking neemt dat in het gebouw waarschijnlijk asbest aanwezig is en het in elk geval is gekraakt. Deze verzoeken om aankoop doorkruisen de plannen die op het stadhuis worden voorbereid. De betrokken ambtenaren vinden het link om de gemeente het pand te laten aankopen, ook omdat gedonder met de buurt als onontkoombaar wordt beschouwd.
Via de privé-sfeer van een van deelnemers in het gesprek tussen de gemeente, De Maliebaan en Thuiszorg is een kleine ontwikkelaar van buiten de stad bereid gevonden die wel als stroman wil optreden. Voorwaarde is wel dat deze het pand tegen een prijs kan verwerven die ver onder de waarde ligt en dat de gemeente de renovatie en noodzakelijke verbouwingen voor zijn rekening neemt. Dit is geen punt want binnen de begroting, waarvan de gemeenteraad toch slechts globale cijfers krijgt gepresenteerd, is altijd wel ruimte te vinden. Het verlies dat Thuiszorg door deze deal dreigt te lopen, zal via de financiële verhouding die tussen de gemeente en Thuiszorg bestaat worden opgevangen.

Een vergissing wordt opgelost

Er dreigt een kleine kink in de kabel te komen. De kosten voor de verbouwing en de exploitatie zijn moeilijk binnen de begroting weg te werken. Intussen is, met een voor de gemeente onverwachte voortvarendheid en dank zij persoonlijke banden met de ontwikkelaar al een voorlopig koopcontract met de Amsterdamse onderneming afgesloten. Die krijgt echter kennis van de vertraging bij de financiering en piept. Voorgesteld wordt dat hij in elk geval een sloopvergunning aanvraagt voor een eigen plan.
Dit voorstel blijkt niet te zijn gecommuniceerd met de ambtelijke top die al vergaande afspraken heeft gemaakt met De Maliebaan. De formele aanvraag voor een sloopvergunning wordt daarom afgewezen en besloten wordt om bij de presentatie van het pand aan de Kleine Haag direct ook extra krediet aan te vragen. Gezien de politieke wens naar een oplossing, mag dit geen problemen opleveren.

Een alternatieve lijst wordt opgesteld

De wethouder wordt geïnformeerd. Het plan wordt haar dusdanig voorgesteld dat het mag worden gezien als het ei van Columbus. Onervaren en ambitieus als zij is, stemt zij toe in het alternatief van de Kleine Haag. Wel herinnert zij haar ambtelijke adviseurs aan het feit dat zij toezeggingen heeft gedaan waaraan zij niet zonder meer voorbij kan gaan. Anderzijds realiseert zij zich dat de oplossing aan de Keerkring van tijdelijke aard is en het ambtelijke voorstel dus zo niet zo gek is. Langer wachten leidt tot nieuwe discussie in de raad. Tijdens haar studie Communicatiewetenschappen heeft zij geleerd dat je een boodschap helder en consequent moet uitdragen, maar door persoonlijke omstandigheden heeft zij de studieonderdelen over de psychologie van de ontvanger van de boodschap grotendeels gemist.
Om aan haar wensen tegemoet te komen, stellen haar ambtelijke adviseurs voor om een lijst van alternatieve locaties op te stellen, zodat vragen die vanuit de raad worden verwacht, kunnen worden beantwoord. Met een uur brainstormen zijn z’n 25 adressen op te hoesten. De afdeling Communicatie wordt verzocht criteria te ontwikkelen waaraan de panden moeten voldoen en die enerzijds maatschappelijk relevant kunnen zijn, anderzijds aansluiten op de gemaakte afspraken met Thuiszorg, de Maliebaan en de nieuwe eigenaar van het pand aan de Kleine Haag.
Er doet zich nog een klein probleem voor wanneer een in de haast ingeschakelde makelaar meldt dat enkele van de eigenaren uit de alternatieve lijst tot overleg bereid zijn. De makelaar wordt verzocht deze contacten verder te laten rusten.

Collegeleden: ben ik mijn broeders hoeder?

Voor de ambtelijke organisatie is alles nu in kannen en kruiken. De afdeling communicatie wordt verzocht een plan van aanpak te ontwikkelen. Burgervreemd als deze afdeling is, wordt onvoldoende aandacht besteed aan mogelijke toezeggingen van de wethouder. Deze is zelf geheel gefixeerd op de presentatie van de oplossing en schenkt – bij gebrek aan voldoende politieke antenne – verder weinig aandacht aan het concretiseren van eerder toegezegd overleg.
De afdeling Communicatie ontwerpt, geheel naar de regels van de vergaarde theorie, het profiel dat de wethouder bij de presentatie van de oplossing aan de Kleine Haag moet uitstralen: zelfbewust, doortastend, nieuw elan, oplossingen accentueren en problemen ridiculiseren. ‘Wethouder, elke oplossing roept maatschappelijke weerstand op, daar moet u doorheen,’ luidt het welgemeende advies.
In het college krijgt zij alle steun – haar collega’s zijn al blij dat zij, zo kort voor de verkiezingen, deze hete aardappel niet hoeven op te dienen. De enkeling die problemen voorziet, is wijs en houdt zijn mond: ‘Ben ik mijn broeders hoeder?’
Het publieke debat is niet te voorspellen, te voorspellen is alleen dat deze niet is te ontwijken. Maar hoe eerder dit plaatsvindt, hoe eerder dit ook weer voorbij is. Haast is op dat punt geboden, de discussie mag geen rol spelen tijdenss het verkiezingsdebat.
Voorzichtiger moet worden omgegaan met de raad. Harddrugsverslaafden vormen een gevoelig onderwerp. De coalitiefracties worden geïnformeerd. Binnen enkele fracties is enige druk noodzakelijk. Alleen de VVD, de enige fractie met een voorzitter die op politieke ervaring en kundigheid kan teruggrijpen, houdt enige reserves in stand. Afgesproken wordt dat de VVD-fractie een financieel voorbehoud zal maken.

Epiloog

Dan neemt het college zijn besluit en wordt de dagopvang voor harddrugsverslaafden aan de Kleine Haag gepresenteerd. De maatschappelijke weerstand is zoals voorspeld, maar blijkt heftiger en langduriger te zijn dan verwacht. De wethouder zet haar tanden op elkaar, richt het blik op oneindig en ignoreert alles dat niet in haar draaiboek past. Haar ankers liggen immers binnen de ambtelijke organisatie en niet in de maatschappij.