Een geriefelijk bustochtje met een verwerpelijk doel

Maandag 2 juli 2007

Rond 2010 opent het nieuwe Meanderziekenhuis aan de Maatweg zijn deuren en wordt het ziekenhuis De Lichtenberg gesloten. De gemeente wordt de nieuwe eigenaar van het ziekenhuisterrein aan de Utrechtseweg, inclusief de dan overbodige gebouwen. De gemeenteraad heeft een aantal jaren geleden al beslist dat op dit terrein woningbouw moet komen, aansluitend bij de omgeving. De ontwikkeling van deze woningbouwlocatie moet zoveel geld opbrengen dat daarmee de aankoop van het oude ziekenhuis met ondergrond wordt gedekt.

Zo’n vier jaar geleden, nadat de gemeenteraad zijn besluit had genomen, zijn omwonenden van De Lichtenberg zich gaan verdiepen in de nieuwbouwplannen in hun buurt. De eerste plannen van de gemeente riepen protest op, mede omdat er nauwelijks rekening werd gehouden met groene zichtlijnen en de mogelijkheden die het gearceerde terrein biedt. Een grote groep bewoners schakelde zelf stedenbouwkundigen en architecten in en presenteerde een eigen plan.
Het kostte nogal wat discussie, maar uiteindelijk werd een compromis bereikt waarin de bewoners veel van hun opvattingen konden terugvinden. Voor de gemeente was belangrijk dat de grondopbrengst was gegarandeerd. Het bewonersinitiatief was goed doortimmerd wat er toe bijdroeg dat de bewoners vanaf het begin op royale steun vanuit de gemeenteraad konden rekenen – zonder deze steun had het bewonersplan het ongetwijfeld niet gehaald.

Het bewonersplan voldoet in elk geval aan de eis dat de bebouwing aansluit bij de omgeving. De aanvankelijke wens die bij een deel van de gemeenteraad leefde, namelijk dat een deel van de woningen in de sociale sector zou worden gebouwd, was niet te realiseren. Dit deed het uitgangspunt van de sluitende exploitatie te veel geweld aan, de raad had en heeft zijn handen al vol met de discussie over de sluitende grondexploitatie voor het tweede ziekenhuisterrein dat in 2010 door de gemeente wordt aangekocht: de Elisabethlocatie in het Heiligerbergerbeekdal.
Bij de plannen zoals door de bewoners ingediend, was ook rekening gehouden met de bouw van een appartementencomplex op het topje van het terrein, waar nu het beddenhuis van het ziekenhuis staat. Uiteraard zou het appartementengebouw minder massaal zijn dan het huidige beddenhuis, maar het wordt wel een markant herkenningspunt voor het nieuwe woongebied. De wens om een appartementengebouw in de plannen op te nemen had niet alleen een financieel motief. De appartementen kunnen nieuwe woonruimte bieden aan oudere bewoners in het omliggende Berggebied voor wie de huidige woningen en tuinen niet meer zijn te onderhouden en die toch graag in hun vertrouwde woonomgeving willen blijven wonen.

Enkele maanden geleden werd het resultaat van het jarenlange overleg tussen bewoners en de gemeente gepresenteerd. Iedereen was tevreden, de honderden bezoekers tijdens deze informatieavond spraken hun waardering uit over het resultaat, het proces en de bereidheid van de gemeente om samen met de bewoners tot een goede oplossing te komen.
Een onverwachte dissonant deze avond vormde een vertegenwoordiger van Humanitas. Deze leurde met een nieuw plan: in plaats van de na veel gesprekken geplande appartementen pleitte hij voor het bouwen van een (veel massaler)verzorgingstehuis van Humanitas op deze plek. Niet alleen doorkruiste hij daarmee de na veel overleg tot stand gekomen plannen, hij ging ook voorbij aan de wens van veel oudere bergbewoners uit het omliggende Berggebied om in hun eigen omgeving bij hun leeftijd passende woonruimte te vinden.
Humanitas leverde als voorbeeld van het door deze stichting gewenste gebouw een plan dat eerder al in Rotterdam is ontwikkeld. Dit voorstel kon niemand overtuigen, ook niet de deze avond aanwezige raadsleden. Om bij de politiek toch draagvlak te verwerven, waren enkele leden van Humanitas, intussen verenigd in de ‘Vrienden Akropolis Amersfoort’, op 26 juni in het stadhuis aanwezig. Akropolis is overigens de naam van het Rotterdamse voorbeeld. Eén ding kan in elk geval worden vastgesteld: Humanitas komt zo’n drie tot vier jaar te laat en trekt zich niets aan van het na uitgebreide discussie tot stand gekomen plan dat door de buurt wordt gesteund. Arrogant, zou je dat kunnen noemen.

Om de raadsleden toch over de lijn te trekken, viel er afgelopen dagen bij het college en de leden van de raad een uitnodiging op tafel. De raad wordt uitgenodigd om op zaterdag 14 juli het Akropolis-project in Rotterdam te bezoeken. Om 10.00 uur, zo meldt de uitnodiging, zal er bij het stadhuis ‘een geriefelijke Humanitasbus’ klaarstaan, die ons in een uurtje naar Rotterdam vervoerd. Omstreeks twee uur in de middag zijn we met dezelfde geriefelijke bus weer teug in de Keistad.
Ik pas voor dit soort uitnodigingen. Ik heb best sympathie voor Humanitas. Wanneer deze stichting in Amersfoort een nieuwe vestiging wil bouwen heeft dat mijn steun. Maar geen zo’n vijftien verdiepingen hoog gebouw op het topje van de Amersfoortse Berg, waarbij een subtiel proces van samenwerking tussen de gemeente en bewoners met een penneveeg terzijde wordt geschoven. Zo’n excursie naar Rotterdam zie ik als een vorm van ongewenste beïnvloeding, waarvan ik niet ben gediend.
Waarmee ik natuurlijk niet wil zeggen dat ik Akropolis in Rotterdam nooit wil bezoeken. Maar niet in het kader van een bruskeringsoperatie.

Vijf tips uit onopvallende hoek

Zondag 1 juli 2007

Het zomerreces is aangebroken, dus is het tijd om minder urgente zaken ter hand te nemen. Een daarvan was het boekje met de titel ‘Amersfoort is nooit af, ze blijft bewegen’ Het is geschreven door Sjaak Kruis en uitgereikt bij diens afscheid van de gemeente Amersfoort. Sjaak heeft zestien jaar onze stad gediend, eerst bij de afdeling Volkshuisvesting waarvan hij uiteindelijk hoofd werd, de laatste jaren als belangrijkste ambtenaar binnen het stadhuis voor de ontwikkeling van Vathorst.

Laat ik voorop stellen: ik vond Sjaak Kruis altijd een sympathieke ambtenaar. Een tikkeltje eigenwijs, dat wel, maar zo lopen er wel meer rond op het stadhuis. En het boekje dat hij bij zijn afscheid heeft geschreven getuigt in elk geval van een grote belangstelling voor de stad waar hij werkte. Gewoond heeft hij er overigens nooit, maar dat is nu eenmaal ook geen arbeidsvoorwaarde voor ons ambtenarencorps.
Ik vind zo’n opstel bij het beëindigen van een taak vaak wel interessant, vooral wanneer het wordt geschreven door iemand die door spraakmakende publicaties en een eigenzinnige visie met regelmaat de gemoederen in beweging heeft gebracht. Oké, dat zou ik over Sjaak niet willen beweren, maar ik neem aan dat hij zijn boekje vooral heeft geschreven voor zijn collega’s van wie hij afscheid nam en voor een aantal mensen die hem in elk geval dusdanig waardeerden dat zij bij zijn afscheidsbijeenkomst aanwezig waren. Ik ontving het boekje dus ook.
Het boekje zelf gaf een goede indruk van de taken waarmee Sjaak Kruis zich heeft beziggehouden en die hij, al dan niet samen met anderen, tot een voor hem aanvaardbaar einde heeft gebracht. Eerlijk gezegd: ik kon daar niet zoveel mee, maar ik was ook geen collega van Sjaak. Ik kan hooguit constateren dat iedereen over algemeen bekende processen zijn eigen historie schrijft. In dat licht is zo’n boekje interessant voor mensen die een studie willen maken over de wijze waarop ambtenaren hun omgeving ervaren, en voor psychologen. Bleef dus over: de tips.

Ik vermoed dat ook de tips niet voor een eenvoudig raadslid waren bestemd, maar vooral voor de vroegere collega’s van Sjaak en voor allen die de komende jaren als nieuwe werknemer ons stadhuis betreden.
Tip 1 was eigenlijk geen tip maar vooral een constatering: ambtenaren binnen ons stadhuis krijgen voldoende ruimte om bijzondere projecten tot stand te brengen, en dat moet vooral zo blijven, aldus Sjaak Kruis. Tip 2 luidt kort en krachtig: ‘Weet wat je wilt’. Een helder blik op wat je wil bereiken is de sleutel tot succes. Tip 3: ‘Herwaardeer inhoudelijk vakmanschap’. Volgens Sjaak Kruis zijn we van een vertegenwoordigende democratie overgegaan naar een ‘draagvlakdemocratie’. Dat leidt te vaak tot compromissen en tot kortetermijndenken. Door inhoudelijk vakmanschap ontstaat meer ruimte voor het denken op lange termijn.
Tip 4: ‘Laat plannen meeveranderen’. Als voorbeeld waar dat, met schadelijke gevolgen, achterwege is gebleven noemt Sjaak Kruis het Amicitiaproject. Terecht, maar in de tijd dat ik (met anderen) tegen dit plan protesteerde was er geen ambtenaar die daar oor voor had. Tip 5: ‘Vergroot de externe gerichtheid’. Amersfoort staat niet op zichzelf, maar is onderdeel van een veel ruimer netwerk – met alle consequenties van dien. Een tip die de spijker op z’n kop slaat.

Mallotige milieu-ideetjes

Zaterdag 30 juni 2007

Tijdens een feestje ontmoet ik deze avond iemand die ik gemakshalve tot de groep van linkse intellectuelen zal rekenen. Groen Links, D66 of misschien de PvdA dus, al weet ik niet of D66 nog links genoemd mag worden zoals ten tijden van Van Mierlo en Den Uyl, iets dat overigens net zo goed voor de PvdA geldt. Maar hoe dan ook: hemelbestormend vanuit een min of meer bevoorrechte positie dus. Dat maakte het gesprek gemakkelijker en verleende mij de mogelijkheid om gelijktijdig te genieten van de schoonheid die de Schepper sommige mensen heeft toebedeeld.

Het gesprek belandde, na vele omzwervingen, bij de nieuwe PvdA-minister voor Milieu. We kwamen bij haar door de wens van minister Cramer om binnen drie jaar alle onze energieslurpende peertjes te vervangen door spaarlampen. Die zijn misschien niet zo gezellig, maar geven wel politiek correct licht. Als het aan de minister ligt, is er over enkele jaren geen gloeilamp meer te koop. Voorwaarde is uiteraard dat de Tweede Kamer daar in meerderheid mee instemt, en daar voorzie ik een probleem.
Ik adviseerde mijn bevlogen gesprekspartner om, in plaats van de Haagse Post, eens De Groene Amsterdammer te lezen. Uiteraard verstrekte ik mijn advies op charmant ingepakte wijze want ik wilde het gesprek geen abrupt einde laten nemen – zoveel charmante dames waren er nu ook weer niet aanwezig, dus moet je je woorden voorzichtig kiezen. Het lukte mij de nieuwsgierigheid op te wekken.

Begin deze maand schreef Groene-hoofdredacteur Aart Brouwer, zoals gebruikelijk, een wat ironisch commentaar. Daarin ging hij in op de verboden peertjes van minister Cramer. Ik ga hem niet uitvoerig citeren, ik vermoed dat belangstellende via ‘groene.nl’ de tekst kunnen herlezen. Hij ging in op een reeks van milieubesparende maatregelen die weliswaar uiterst politiek correct waren of zijn, maar in feite niets van de beoogde effecten opleveren. Dat varieert van de plastic bakken voor afvalscheiding, de fietslessen voor ouderen en de verboden chocoladesigaretten. De meeste van deze maatregelen leveren nieuwe, maar feitelijk overbodige bedrijfstakken op, bestrijden problemen niet aan de wortel en leveren alleen maar extra bedilzucht van overheidswege op.
‘Hoe milieuvriendelijk zijn die honderden miljoenen spaarlampen die intussen verkocht zijn?’, vroeg Aart Brouwer zich af. Echt onderzoek hierover heeft nog niet plaatsgevonden. Wel weten we dat spaarlampen na gebruik bij het chemisch afval moeten worden gedumpt. Het zijn in feite kleine tl-buisjes die, net als gewone tl-buizen, een geringe hoeveelheid kwikdamp bevatten. Over een jaar of twintig ontdekken we wellicht dat we een kwikprobleem van formaat hebben, aldus Aart Brouwer. Maar intussen zitten we opgescheept met ongezellig grijs licht!

We zijn halfweg, dus nieuwe coalitieproblemen

Vrijdag 29 juni 2007

Een aardige analyse, deze week in de Amersfoortse Courant. Richard Hoving en Leo de Vries keken nog eens terug op de discussie die de raad voerde over het bezwaarschrift tegen het besluit van het Commissariaat van de Media. ‘Al snauwt de wethouder nog zo hard, de raad deelt de lakens uit.’, zo constateerde zij. En zo is het dus ook.

Maar als hun analyse juist is – alle ingrediënten daartoe waren correct – dan doet zich toch een opmerkelijk feit voor. Het was dinsdag een meerderheid van de coalitieleden die bijna een wethouder naar huis stuurde. En met hem misschien het voltallige college. Zo’n jaar geleden schreef ik al eens dat ik als lid van een oppositiepartij met verbazing aanschouwde hoe de coalitiepartijen elkaar onderling het leven zuur maakten. Ik kon gemakkelijk achterover gaan zitten en hoefde de destructie alleen maar te aanschouwen. Overigens: gelukkig maar want vergeleken met vier jaar geleden heeft de oppositie binnen de raad behoorlijk aan scherpte verloren.
Maar afgelopen dinsdag ging het dus bijna fout, althans vanuit het gezichtspunt van de coalitie gezien. Hoewel ik mij dat steeds meer begin af te vragen. Willen de vijf coalitiepartijen nog wel samen verder? Zijn zij nog steeds bereid om hun wederzijdse vertegenwoordigers binnen het college te steunen? Ik heb zo mijn twijfels. Misschien dat het simpele feit dat na de gemeenteraadsverkiezingen partijen als de PvdA en de VVD behoorlijk hebben moeten inleveren en met een leiderschapprobleem zitten, zijn uitwerking op lokaal niveau heeft. Wie zal het zeggen.

Vast staat dat de raad het tijdstip begint te naderen waarop het binnen de vorige raadsperiode fout ging. Oké, je mag de situatie van toen niet vergelijken met die van nu. In 2003 zat er een uiterst zwak college met een aantal wethouders die elke steun, ook binnen eigen kring, wisten te verspelen. Maar die kant lijkt het nu ook op te gaan.
Vier jaar geleden stelde ik al vast: een college valt nooit door een actie vanuit de oppositie, ook al draagt deze alle munitie daartoe aan. Het zijn de coalitiepartijen die een uiteindelijke breuk veroorzaken. Ik heb het idee dat we weer hard op weg zijn in die richting. Zo zie je maar: een gebrek aan kwaliteit kan een college noodlottig worden, maar een schijnbare voldoende aan kwaliteit is ook geen garantie voor bestendigheid.