Woensdag 29 september 2004

Amersfoort heeft een meer dan instabiel college. De gebeurtenissen tijdens de raadsvergadering deze week hebben dit weer een keer bevestigd, maar de aanwijzingen hiervoor bestaan al langer. De oorzaak van deze instabiliteit moet niet uitsluitend worden gezocht in het gebrekkige functioneren van een groot deel van het college, maar ligt vooral bij de PvdA, of beter gezegd, bij PvdA-wethouder Jan de Wilde.

In zekere mate sluit Jan de Wilde aan bij een decennialange traditie in onze stad. De PvdA beschikt over een weinig creatieve fractie die als trouwe vazal van haar wethouder opereert. Daar tegenover staat dat dezelfde partij steeds over een wethouder beschikt die het machtsspel binnen het college sublimeert en zwakkere collegeleden genadeloos onder druk zet. De rij van PvdA-wethouders die hun sterke machtspositie rücksichtslos uitbuiten en daarbij de gevolgen die dit op langere termijn heeft steeds jammerlijk onderschatten, is makkelijk in te vullen: Fons Asselbergs, Tom de Man en Jan de Wilde. De drie namen in een keer noemen betekent overigens niet dat ze van gelijke intelligentie zijn!

Intern spreken de PvdA-raadsleden en hun wethouder met veel dédain over andere leden binnen het college. Zo wordt bijvoorbeeld VVD-wethouder Henk Brink door het PvdA-smaldeel spottend als ‘volkswethouder’ omschreven, vooral omdat Henk Brink iets doet wat binnen PvdA-kringen niet gebruikelijk is: met mensen in de stad praten – ook als die niet tot de eigen politieke club behoren – en daarbij ook naar die mensen luisteren! Zoiets is vloeken in de kerk van de PvdA, waar de introverte stadhuiscultuur tot levensstijl is verheven.

Dergelijk optreden hoeft op zichzelf geen grote gevolgen te hebben voor het reilen en zeilen binnen het college en de raad. Bij Jan de Wilde begint zich echter een ontwikkeling af te tekenen die bij zijn voorgangers evenzeer waarneembaar was: hij voelt zich onaantastbaar en stelt er een genoegen in om zijn politieke spierballenspel openlijk te tonen. Een mogelijk minderwaardigheidsgevoel wordt door hem gecompenseerd door openlijke machtspelletjes ten koste van andere collegepartijen, en dan bij voorbaat de VVD.

Een groot probleem voor de PvdA-voorman is, dat hij met meer gemak politieke vijanden dan politieke vrienden weet te maken. Hij gebruikt mensen voor zijn eigen machtsspel, en laat ze daarna net zo snel weer vallen. Wie niet voldoende ervaringen op dit punt heeft opgedaan en niet is voorbereid op het machtsspel van oud-vakbondsman Jan de Wilde, die kan lelijke schrammen oplopen.

Een hiervoor typerend voorval deed zich voor tijdens de laatste collegevorming. Om een van de VVD-wethouders te dwingen zich terug te trekken, werd quasi-vertrouwelijk, maar feitelijk onder de ogen van deze wethouder, een vertrouwelijk gesprekje met een van de oppositiepartijen geëngageerd. De VVD-collega van Jan de Wilde werd zo ongeveer langs de kamer gelokt waar onder het genot van een glaasje wijn De Grote Stuurman met het potentiële alternatief voor de VVD in gesprek was over een onderwerp dat zich maar al te gemakkelijk liet raden. Dat na het terugtreden van de VVD-collega de kortstondige gesprekspartners uit het andere kamp voor Jan de Wilde al weer hadden afgedaan, was evident en niet onverwacht. De win-winsituatie zal ik niet verder uitleggen, maar de PvdA-fractie kan nooit meer zeggen dat Leefbaar Amersfoort collegeverantwoording uit de weg is gegaan!

Jan de Wilde bereikt met zijn politiek handelen in elk geval dat de verhoudingen tussen coalitiepartners zienderogen verslechteren. Als het huidige college het komende jaar zou struikelen, kan nu al de feitelijke schuldige daarvan worden aangewezen!

Dinsdag 28 september 2004

Nog geen jaar geleden struikelde het Amersfoortse college. Om weer tot werkbare verhoudingen binnen de raad te komen, is heel wat afgepraat. Van links naar rechts en van boven naar beneden werden afspraken gemaakt. Een bijna vergeten begrip werd opgepoetst en tot panacee voor alle gevallen verheven: Respect. Dat je met dergelijke begrippen weinig kunt doen wanneer het aan de basis al fout zit, begint echter steeds duidelijker te worden. Een reeks van kleine en grote incidenten kenmerkten dan ook de raadsvergadering van deze avond, schorsingen en een atmosfeer van rotting bepaalden de sfeer. Een aantal incidenten van verschillende impact kunnen als voorbeeld dienen.

In een motie van Leefbaar Amersfoort werd opgemerkt dat een van de onderdelen van het Beeldkwaliteitplan Meursing ten onrechte was opgenomen: de vijver voor het nieuwe gebouw. Het Beeldkwaliteitplan kan alleen maar betrekking hebben op het bestemmingsgebied CSG-Noord, de vijver valt daarbuiten. Met deze constatering werd geen waardeoordeel over het nieuwe poedelbadje voor de binnenstadjeugd gegeven, maar over de aanleg daarvan moet je beslissen als je over de inrichting van het Brouwerplantsoen praat, een discussie die binnenkort is te verwachten. Een terechte constatering, aldus verantwoordelijk VVD-wethouder Paul Strengers, die daarom met de motie geen moeite had. Hij werd echter overruled door PvdA-wethouder Jan de Wilde, die toch stemming wenste. Een motie van de oppositie die de eindstreep haalt: dat is een gruwel voor onze Grote Stuurman. Omdat de coalitiepartijen, minus VVD maar plus D66, het signaal van Jan de Wilde braaf overnamen, sneefde de motie met minimaal stemverschil. (Een tweede motie die tegen de verdiepingenhoge brandmuur langs het spoorwegtracé was gericht, haalde het overigens net wel!)

Een kritisch initiatiefvoorstel van de VVD over de huur van 1.500 vierkante meter tentoonstellingsruimte in het nieuwe Rijksdienstengebouw aan het Smallepad moet cultuurwethouder Jan de Wilde tot razernij hebben gebracht. Met enig trek en duwwerk en door het buiten spel zetten van een van de belangrijke spelers in dit cultureel geheel had de PvdA-wethouder een fusie tussen enkele musea geforceerd. Het was hem anders onmogelijk om de 260.000 euro die het nieuwe speeltje van de wethouder extra kost, te kunnen dekken. Het verzoek vanuit VVD-hoek om eerst nut en noodzaak van dit alles te onderzoeken, viel dus slecht. Een antwoord op dit verzoek werd twee jaar lang geïgnoreerd, wat de cultuurwethouder nu dreigde op te breken.

De VVD bleek rekening te houden met het gebrekkige incasseringsvermogen van de coalitiegenoot. In plaats van het oorspronkelijke initiatiefvoorstel werd een mildere motie ingediend. Maar toen begon het spierballenspel van De Grote Stuurman: ook de motie was voor de PvdA onaanvaardbaar. Na een schorsing, aangevraagd door de VVD, bleef deze partij bij zijn motie. Een dreigbrief van de Rijksgebouwendienst – die net zo goed op initiatief van onze eigen cultuurwethouder geschreven had kunnen worden – kon geen rol spelen. Na een nieuwe schorsing, nu op verzoek van de PvdA, kwam het op hoofdelijke stemming aan. Dankzij de steun van D66 kreeg Jan de Wilde uiteindelijk toch zijn zin. Uit de stemverklaringen bleek dat ook twee leden uit de PvdA-fractie zwaar onder druk waren gezet: onder protest steunden zij hun wethouder, maar de frustraties moesten daarna met kruiwagens uit de raadszaal worden weggereden.

Hoezeer de VVD zich gebruuskeerd voelde, bleek uit het feit dat zij daarna alsnog het initiatiefvoorstel op tafel legde en ook hierover hoofdelijke stemming vroeg. Ook dit keer werd Jan de Wilde gered door de stemmen van D66. Dit laatste feit accentueert overigens een nieuw fenomeen binnen de raad: D66-er Kees van Engelenhoven ontpopt zich steeds meer tot opvolger van voormalig raadslid Ronald Vis, hij opereert als zevende wethouder en verliest aan kritisch vermogen ten opzichte van het college. Dat is jammer, want hij behoort tot de slimmere leden binnen de gemeenteraad. Maar voor deze oud-wethouder blijkt het meer dan moeilijk te zijn om te wennen aan de ongewilde oppositierol.

Maandag 27 september 2004

Onlangs stelde ik schriftelijke vragen over de stedelijke vernieuwing in onze stad. Ik zie een tegenspraak tussen de Inventarisatienota Stedelijke Vernieuwing van de gemeenten een brief van de minister VROM die melde dat een aantal gemeenten – waaronder Amersfoort – nog niet aan de voorwaarden heeft voldaan om in aanmerking te komen voor een uitkering uit een pot van 1,4 miljard euro die het Rijk voor stedelijke vernieuwing beschikbaar heeft gesteld. Alles overziende vrees ik dat Amersfoort steun misloopt die zij hard nodig heeft. Op zich is dat niet zo verwonderlijk: op het stadhuis wordt de meeste aandacht gericht op de nieuwbouwgebieden en prestigeprojecten in CSG-Noord. De vernieuwing van de vroegnaoorlogse wijken is gecompliceerder en levert minder politiek vuurwerk op, waardoor de bestuurlijke belangstelling hiervoor onder de maat blijft.

Mijn vragen kregen aandacht in verschillende media. Dit op zijn beurt leidde weer tot actie bij Frits Schoenmakers van de SP. Hij wenste de Inventarisatienota Stedelijke Vernieuwing, die door de raadscommissie op de hamerstukkenlijst voor de raad was geplaatst, alsnog te laten behandelen in de raadsvergadering. Dat hij daarmee een ongeschreven wet negeerde (je neemt geen initiatief over hetzelfde onderwerp waarover een andere partij net schriftelijke vragen heeft gesteld), was hem ontgaan, iets waaraan ik geen moment twijfel.

Frits nam zijn initiatief vanuit de beste bedoelingen, ik had geen reden om me er over op te winden. Een goede discussie in de raad sprak mij wel aan, het onderwerp is er belangrijk genoeg voor. Door de nieuwe vergaderorde waarbij enkele commissies gescheiden, maar wel gelijktijdig, vergaderen, had ik behandeling in de commissie niet kunnen meemaken, dus wilde ik in het verlengde van mijn schriftelijke vragen nog wel enkele aanvullende opmerkingen maken.

Maar deze maandagavond vergaderden de fractievoorzitters met het presidium. Afgesproken werd dat onderwerpen die in de commissie met algemene stemmen op de hamerstukkenlijst waren geplaatst weliswaar weer op de raadsagenda kunnen komen, maar dat de dan beschikbare behandelingstijd tot het uiterste wordt beperkt. Honorering van het verzoek van Frits Schoenmakers hield daardoor in dat hij twee minuten de tijd zou krijgen om over het onderwerp iets op te merken, ik zou ongeveer dertig seconden krijgen om daarop te reageren. Wie mij kent, weet dat ik dat wel héél erg kort vind! Maar vooral: het onderwerp Stedelijke Vernieuwing is belangrijk genoeg om daaraan ruimere aandacht te besteden. Het was dus terecht dat de SP haar verzoek introk.

Het intrekken van het verzoek had overigens niets te maken met een kort briefje dat wethouder Piet Jonkman naar aanleiding van de door de SP gevraagde behandeling had geschreven. Op dat punt hadden Frits Schoenmaker en ik dezelfde mening: een mager briefje dat meer vragen opwerpt dan er worden beantwoord. Maar wie kan daar verbaasd over staan!