Woensdag 28 mei 2003

De nieuwe plannen voor het Eemcentrum, de open vlakte langs de spoorbaan tussen Amsterdamseweg en Eem, zijn gepresenteerd. Aanbieder van het nieuwe plan is de OCA, het samenwerkingsverband van een aantal aannemers en projectontwikkelaars, in hoofdzaak uit Amersfoort. Ruim twee jaar geleden bood de OCA ook al een plan voor het Eemcentrum aan, maar dat kon toen de instemming van de gemeenteraad niet verwerven.

Het eerdere OCA-plan voldeed niet aan de hoge verwachtingen die de gemeente voor het gebied had. Er was jarenlang in en buiten Europa gekeken naar voorbeelden voor een nieuw centrum in Amersfoort dat tot ver buiten de regio bezoekers zou aantrekken. Het prestigeniveau lag hoog, Amersfoort moest met zijn Eemcentrum duidelijk op de kaart komen. Het grootste probleem was echter dat de gemeente niet precies wist wat het wilde. De talloze plannen die door dure bureaus werden aangedragen waren vaak te pretentieus en onbetaalbaar, dus gebeurde er sinds 1989 niets. Het enige geluid dat rondom het Eemkwartier hoorbaar was, was de teller van de kas, want elk jaar langer plannenmaken kostte de gemeente extra rente op de dure grond in CSG-Noord.

En nu ligt er dus weer een OCA-plan. Het meest opvallende daaraan is dat het tegemoet komt aan de realiteit. Een van de pechpunten is dat het plan – zoals alle plannen tot nog toe – alleen is te realiseren wanneer de gemeente bijna 25 miljoen euro bijdraagt. Overigens is de ervaring bij dergelijke grootschalige plannen waarin gemeenten investeren, dat bij oplevering de bijdrage uit de gemeentepot hoger is dan begroot. In ons land zijn tientallen voorbeelden op dit gebied voorhanden. En het geld moet, indien het plan doorgaat, op tafel komen in een periode dat de gemeente juist veel moet bezuinigen.

Ik hoop overigens wel dat het plan gerealiseerd wordt. Misschien niet in de nu gepresenteerde vorm, want daar zijn nog best de nodige vraagtekens bij te zetten, maar in elk geval iets. Laat ik een vraagtekens verduidelijken – buiten de financiële. Er ligt in feite alleen maar een stedenbouwkundige opzet. Daaraan mogen natuurlijk nog geen eindconclusies worden verbonden, maar het is wel richtinggevend, althans, daar mag je van uitgaan. Het stedenbouwkundig plan van het architectenbureau Bolles en Wilson is niet opwindend, in tegendeel.

Peter Wilson heeft in Nederland enige bekendheid verworven door het Nieuwe Luxortheater op de Kop van Zuid in Rotterdam. Ook in de woonplaats van deze architect, het Duitse Munster, moet een in het oog lopend gebouw van hem staan. Dat ben ik echter niet in de verschillende architectuurbladen die regelmatig bij mij op de vloermat belanden tegengekomen, ook niet in de Duitse bladen Bauwelt en Arch+. Als ik over enkele weken weer eens in Berlijn ben, zal ik eens verder snuffelen. Dat Peter Wilson ook stedenbouwkundige is, was mij niet bekend.

Naast het vraagteken over de kwaliteit van de stedenbouwkundige opzet, zijn er wel meer opmerkingen te plaatsen – ook na een eerste oppervlakkige kennismaking. Maar op 10 juni wordt het plan door de OCA gepresenteerd en verder toegelicht. Het lijkt mij correct dat eerst maar eens af te wachten.

Dinsdag 27 mei 2003

De gemeenteraadsvergadering van deze dag zal niet de boeken ingaan als voorbeeld van efficiënt bestuur. Chaos en frustraties namen toe naarmate de vergadering vorderde. Een van de oorzaken was het gebrek aan tijd bij een overvolle agenda en de wens de vergadering tot één avond te beperken. Slechts weinigen voelden er iets voor om de volgende dag de vergadering voort te zetten. Ik had daar een beetje rekening mee gehouden, hoewel ik in dat geval een bestuursvergadering van mijn tennisvereniging had moeten laten lopen. Dat hoeft dus niet.

Het onderzoeksrapport over de blamage rondom de privatisering van de gemeentelijke camping, het gemeentelijke jaarverslag van 2002, het bestemmingsplan Berg en nog wat andere agendapunten: er was meer dan genoeg te bespreken. Zelfs een spreektijdregeling bij enkele agendapunten kon niet voorkomen dat de avond te kort of de agenda te lang was. Dat begon al met de behandeling van het onderzoeksrapport van de rekenkamercommissie. De behandeling hiervan duurde een half uur langer dan gepland, en dat viel eigenlijk nog mee. De zaak had meer aandacht verdiend.

De behandeling van het jaarverslag 2002 was onzin. Komende week bespreekt de commissie Bestuur de jaarstukken en geeft de accountant een toelichting op zijn verslag. Op 24 en 25 juni wordt het jaarverslag opnieuw besproken en vastgesteld. In de commissie Bestuur vroeg ik vorige week wat de zin was van de bespreking tijdens de meivergadering. Iedereen in de commissie (David Mol: ‘Ik ben het niet vaak eens met Raphaël Smit, maar in dit geval moet ik hem gelijk geven!’) onderkende de overbodigheid van de discussie. Maar noch de voorzitter van de raad, noch het Presidium nam een initiatief om de toch al overvolle agenda aan te passen. Een peiling die ik aan het begin van de vergadering hield bij enkele fracties maakte duidelijk dat een ordevoorstel om het overbodige agendapunt af te voeren geen meerderheid zou krijgen: te veel mensen hadden zich al voorbereid op een bijdrage.

Er volgde dus een weinig zinvolle maar wel tijdrovende discussie. Het ontbrak de collegeleden aan tijd om alle gestelde vragen te beantwoorden, zodat alleen dat al een katterig gevoel achterliet. En een groot aantal vragen moet volgende maand opnieuw worden gesteld omdat ze betrekking hadden op de getallen in de jaarrekening.

De discussie over het bestemmingsplan Berg begon al sporen van een chaos te vertonen. Dit werd vooral in de hand gewerkt omdat het college een voorstel om een stuk bos aan de rand van Klein Zwitserland, bij de Stichtse Rotonde, te beschermen tegen woningbouw te vuur en te zwaard bestreed. Je vraagt je op zo’n moment altijd af welke onderhandse afspraken er al zijn gemaakt tussen het college en projectontwikkelaars. Tijdens de commissievergadering, en ook in de tijd daarna, kon het college geen antwoord geven op vragen over eigendomsverhoudingen, plannen en dergelijke over dit gebied. Maar tijdens de vergadering kon de wethouder Financiën ineens meedelen dat de grond door een ontwikkelaar was gekocht en door de bouwbestemming zo’n duizend gulden per vierkante waard is. Door een voorstel van de raad om het bos te sparen zou de grond nog maar zo’n honderd gulden per vierkante meter waard zijn. De gemeente kon daardoor rekenen op een schadeclaim van vijf tot tien miljoen euro. Dat wilde de raad niet voor zijn rekening nemen en zo bleek maar weer eens dat onze stad vooral wordt bestuurd door projectontwikkelaars en het hen ten dienste staande college van B en W.

De chaos bij de behandeling van de rest van de punten is niet in enkele zinnen te beschrijven. Iedereen, ikzelf inbegrepen, leverde daarin een bijdrage en de voorzitter had een van haar slechtste dagen. Wat in elk geval duidelijk is, is dat bij hamerslag een nieuwe pps-constructie is goedgekeurd, ondanks het tegenstribbelen van enkele partijen zoals de VVD en Leefbaar Amersfoort. De voorzitter had haast, en zo verbond de raad zich weer eens aan een commerciële partij, zonder alle ins en outs daarbij goed onder ogen te hebben gezien. Maar over een paar jaar kunnen we misschien zeggen: we hebben gelukkig nog een rekenkamercommissie!

Maandag 26 mei 2003

De Rekenkamercommissie van de gemeenteraad heeft een onderzoek laten instellen naar de gang van zaken rondom de privatisering van de gemeentelijke camping in Bokkeduinen. Het onderzoek is uitgevoerd door Twijnstra Gudde. Deze heeft een duimdik rapport opgesteld met als titel ‘De spagaat tussen publiek en privaat belang’. Een onthutsend rapport waaruit vooral blijkt dat bij de privatisering van de camping het gemeentelijke apparaat heel wat steken heeft laten vallen. Doelstellingen waren onvoldoende duidelijk geformuleerd, er liepen verschillende belangen door elkaar waarbij bezuinigingen de boventoon voerde, er was geen duidelijke coördinatie, ambtenaren en bestuur werkten langs elkaar heen en zonder een duidelijke visie liep de gemeente hijgend achter de feiten aan. De directie van SRO faalde grotesk en een handige ontwikkelaar had te maken met een gedesoriënteerde gemeentelijke organisatie.

De rekenkamercommissie, en dus ook Twijnstra Gudde als onderzoeker, richtte zich bij het onderzoek vooral op het proces binnen het stadhuis. Hoe heeft het zover kunnen komen dat nu honderd bungalows in het park Midland tegen veel geld zijn verkocht, waar ooit een gemeentelijke camping lag. Er is een reeks mensen gehoord: oud-wethouders, ambtenaren, de gemeenteadvocaat en medewerkers van SRO. De heren Rewinkel en Van Eijkelenburg, koper en ontwikkelaar van het park Midland, werden meerdere keren uitgenodigd voor een gesprek maar weigerden hieraan deel te nemen. Daarmee ontrokken twee belangrijke hoofdrolspelers zich aan het onderzoek.

Wie niet was uitgenodigd, was de Vereniging Behoud Bos Birkhoven Bokkeduinen, de VBBBB. Het onderzoek betrof het proces binnen de gemeentelijke organisatie en de wijze waarop verantwoordelijkheden binnen de gemeente waren ingevuld, of juist niet, zoals uit het onderzoek is gebleken. In dat proces speelde de VBBBB geen rol – hoewel kan worden gezegd dat zonder de acties van deze vereniging het onderzoek waarschijnlijk niet had plaatsgevonden.

Zondag 25 mei stuurde de vereniging per e-mail een brief naar de raadsleden. Waarom zijn wij niet uitgenodigd, was een van de vragen in de brief. Daar waren dus formele redenen voor, maar wie de uitvoerige brief leest kan zich terecht afvragen of de rekenkamercommissie (ik maak er zelf deel van uit) er niet beter aan had gedaan om aan Twijnstra Gudde te vragen ook de vereniging te horen. Over het proces binnen het gemeentehuis zoals zich dat in 1994 tot 1996 heeft afgespeeld, heeft de VBBBB misschien wat minder kennis, over wat zich daarna heeft afgespeeld des te meer.

Een aantal vragen en opmerkingen in de brief – die net als het onderzoek van Twijnstra Gudde een onthutsend beeld schetst van gemeentelijk gestuntel – hebben geen enkele relatie met het onderzoek, al zijn ze op zichzelf interessant genoeg. Maar er staan in de brief ook zaken die in het onderzoek best aandacht hadden kunnen krijgen.

Het onderzoek dat de rekenkamercommissie heeft laten uitvoeren, maar ook de kanttekeningen van de VBBBB, laten de vraag opkomen of de onderzoekacties tot nog toe wel voldoende zijn geweest. Er is meer inzicht, maar de belangrijkste hoofdrolspelers in het melodrama Midland zijn nog niet opgetreden. Zij hebben gebruik gemaakt van het recht om de uitnodiging van de rekenkamercommissie naast zich neer te leggen. Er zijn nog zoveel open vragen dat het geen slechte zaak zou zijn wanneer het onderzoek van Twijnstra Gudde een vervolg krijgt, in de vorm van een enquêtecommissie vanuit de raad. Want de brief van de VBBBB maakt duidelijk dat er nog heel wat vragen zijn die een antwoord behoeven.

Zondag 25 mei 2003

Heel wat Amersfoorters hebben er wel eens van gehoord: de SGLA. Bewoners die zich in hun buurt verzetten tegen gemeentelijke plannen of zich inzetten voor verbeteringen op het gebied van bouwen, wonen en verkeer kennen de SGLA, net zo goed als de meeste ambtenaren op het stadhuis, de provincie en de Raad van State. Gemeenteraadsleden en collegeleden komen de SGLA regelmatig tegen, niet altijd in negatieve zin want de SGLA is een serieuze gesprekspartner als het gaat om het verbeteren van de communicatie en de inspraak in onze stad.

SGLA staat voor: Samenwerkende Groeperingen Leefbaar Amersfoort. Binnen de SGLA werken zo’n vijftien buurtgroepen samen die zich inzetten voor het behoud van het Randenbroekerbos, het verkeer op de Daam Fockemalaan, het bosgebied op de Berg, het waterwingebied tussen Liendert en Rustenburg, het woonmilieu in Schothorst of de omgeving van het Stationsplein, voor het Soesterkwartier of Hooglanderveen. De SGLA bestaat ruim tien jaar en heeft in die tijd heel wat ‘wapenfeiten’ verzameld. De uitspraak van de bestuursrechter tegen de bouwplannen voor de Zilvermeeuw behoorde tot een van de eerste wapenfeiten, de schorsing van het bestemmingsplan Vathorst omdat de gemeente de verkeersafwikkeling onvoldoende had geregeld is de meest besproken zaak waarbij de SGLA – weer eens – de Raad van State achter zich kreeg. De SGLA heeft heel wat bewonersgroepen geholpen bij hun strijd tegen gemeentelijke plannen of bij hun participatie in inspraakprocessen. Op dit vlak is de jarenlange discussie over het nieuwbouwplan Puntenburg de meest in het oog springende.

Eigenlijk zijn er twee mensen aan wie iedereen denkt als je over de SGLA spreekt: Roelie Norp en Willem Hupkes van der Elst. Roelie werd actief bij de strijd tegen de Weg van de Vrede als drukke verkeersader naar De Hoef, dwars door Rustenburg, en tegen overlast veroorzakende transportbedrijven in De Hoef, recht tegenover de woonbebouwing in haar buurt. In beide gevallen wist zij met haar medestanders succes te behalen en moest de gemeente zijn plannen wijzigen. Willem Hupkes van der Elst zette zich, voordat de SGLA werd opgericht, al in voor de instandhouding van het bosgebied op de Berg. Het groenbeheersplan voor de Berg-Zuid, in de omgeving van de Surinamelaan, behoorde tot zijn eerste wapenfeiten. Zelf was ik een tijd vice-voorzitter van de SGLA, maar ik stond in de schaduw van Roelie en Willem.

Maandagavond neemt Willem Hupkens van der Elst afscheid van de SGLA. Intussen achter in de zestig, maar steeds meer in beslag genomen door de stichting op milieugebied waarbinnen hij directeur is, vond hij het na tien jaar een goed moment om het stokje over te dragen. In de buurten en op het stadhuis zullen ze hem missen: de man met de wat deftige toon die, soms met veel woorden, problemen analyseerde, inspraak hoog in het vaandel had staan en de gemeente regelmatig op onjuist handelen wist te betrappen.

Zijn opvolger staat al klaar: Peter de Lange. Peter was jarenlang raadslid voor D66 en stond binnen de raad bekend om zijn onverzettelijkheid. Op het gebied van bouwen, wonen en verkeer kende hij elk dossier tot in de uithoeken. Regelmatig lag hij overhoop met wethouders zoals Tom de Man en Roel Boer en wist hij deze politieke dinosaurussen tot wanhoop te brengen. In zijn nieuwe functie is hij niet alleen voor de SGLA, maar voor de hele stad een aanwinst.

Zaterdag 24 mei 2003

Een van de marketingitems voor het woongebied De Laak in Vathorst betreft de grachten waarin bewoners met bootjes kunnen spelevaren. Ik heb al eens vraagtekens gezet bij dit botenverhaal: wanneer een groot deel van de bewoners in De Laak inderdaad een zogenaamde Laakerjol zou kopen, zijn de oevers niet toereikend voor het aanmeren van al deze bootjes en zie je door de bootjes nog nauwelijks het water. Enige tijd geleden maakten technici mij ook op een ander bezwaar attent: in Vathorst kan niet met één waterpeil worden gewerkt.

Onlangs behandelden B en W de herziene grondexploitatie voor Vathorst. Vroeger kwam een dergelijke zaak in de raadscommissie aan de orde, maar met de dualisering is dat niet meer vanzelfsprekend. Maar raadsleden die de besluiten van het college goed volgen en de achterliggende stukken weten te bemachtigen, blijven niet van informatie verstoken, ook al kostte het mij in dit geval enige moeite om de herziene grondexploitatie in te zien. Voor mij was het stuk aanleiding voor het stellen van een aantal vragen. Het verschil in waterpeilen was een daarvan.

De signalen die ik kreeg, waren terecht. Vathorst heeft uiteenlopende maaiveldhoogten, variërend van plus 4,50 meter tot min 0,50 meter. Het grondwaterpeil en de oppervlaktewaterspiegel corresponderen daarmee. In De Laak, waar bevaarbare waterlopen zijn gepland, zijn twee verschillende peilen. Het gebied waarvoor over enkele weken de eerste paal wordt geslagen, ligt 1,10 meter boven nap. Het noordelijke deel van De Laak ligt, evenals het kanaaltje Laak, 0,20 tot 0,40 meter beneden nap.

Om het peilprobleem op te heffen is tussen de twee gebieden een kleine schutsluis nodig. Deze is niet in de exploitatie van Vathorst opgenomen, maar wordt pas aangelegd wanneer het kanaaltje Laak met het Eemmeer wordt verbonden. Voorlopig kunnen de bewoners in De Laak dus alleen binnen hun eigen buurtje rondvaren. Een directe verbinding tussen dit deel van De Laak en het gelijknamige kanaaltje was sowieso niet voorzien. Het kanaaltje transporteert afvalwater uit de Gelderse Vallei, een intensief veeteeltgebied. Het water is hierdoor te zeer verontreinigd om het toe te voeren naar het woongebied.

Voor de nieuwe bewoners in De Laak betekent dit alles: een bootje kopen is aardig, maar je komt er niet ver mee. Dat relativeert een op het oog leuk idee behoorlijk en ontneemt De Laak van een bejubelde specialiteit.

Overigens moet ik wel opmerken dat de ambtelijke organisatie zich bij het beantwoorden van mijn vragen veel moeite heeft getroost. Het is uitvoerig en correct gebeurd. Het stellen van schriftelijke vragen blijkt hiermee een nuttige zaak te zijn: had ik de vragen tijdens een commissievergadering gesteld dan was geen wethouder of beleidsambtenaar in staat geweest de vele technische informatie te verschaffen zoals die nu is gegeven. Dat de beantwoording iets langer duurde dan is voorgeschreven had ik – nadat mij per mail daarvoor begrip was gevraagd – al eerder als een begrijpelijke zaak geaccepteerd.

Vrijdag 23 mei 2003

‘De dip in de kantorenmarkt loopt voorlopig nog niet op zijn einde.’ Een weinig bemoedigende opmerkingen in de Aanbodmonitor Kantoren 2003, die deze week in Vastgoedmarkt verscheen. Vervelend voor projectontwikkelaars en beleggers, maar heeft Amersfoort hiermee iets te maken. Wis en waarachtig. Sinds het gemeentebestuur zich enkele jaren geleden transformeerde tot projectontwikkelaar door middel van een forse deelname in het kantorengebied bij Vathorst, is de Amersfoortse overheid net zo gevoelig voor minder prettige voorspellingen in de kantorenbranche als de echte deskundigen in deze branche.

Podium, heet de kantoorontwikkeling waar Amersfoort, binnen een pps-constructie verbonden met ING en Heijmans, zo’n 100.000 vierkante meter kantoorruimte wil ontwikkelen. De bouwweg is intussen aangelegd, enkele maanden geleden zijn de prachtige brochures al verspreid onder potentiële klanten en bemiddelaars en in bladen als Elsevier is hard op de trom geslagen voor de Amersfoortse toplocatie. Wat ontbreekt zijn de gebruikers. En gezien de abominabele situatie binnen de kantorenmarkt zal dat nog wel even zo blijven. Alleen al aan rentekosten moet de gemeente jaarlijks bijdragen in het halve miljoen euro renteverlies, waardoor de berekende risicobuffer wegsmelt als ijs in een milde zomerzon.

In de Aanbodmonitor Kantoren van het toonaangevende blad voor ontwikkelaars en beleggers slaat Amersfoort niet zo’n denderend figuur, integendeel. Eind 2002 lag het leegstandpercentage met 6,3 procent nog bijna een procent onder het landelijke percentage, maar de berichten sindsdien zijn weinig hoopgevend. Bij het meerjarige aanbod lag Amersfoort eind vorig jaar boven het landelijke gemiddelde. Gunstig lijkt het slinkende aandeel nieuwbouw binnen het totale kantorenaanbod. Maar hierin zit nu ook juist de pijn, de bouw van kantoren in Amersfoort loopt – gedwongen door de markt – dramatisch terug.

Verontrustend voor de kantorenmarkt is de sterke personeelsterugloop in een aantal branches. Minder personeel betekent: minder behoefte aan vierkante meters kantoorruimte. En dat vindt plaats binnen branches waarvan het aandeel in Amersfoort de afgelopen jaren het sterkst is gestegen: de zakelijke dienstverlening en de ITC-branche. Het is precies de sector waarop de ontwikkelaars, inclusief ons gemeentebestuur, van het kantorengebied in Vathorst zich primair richten.

Wordt het op korte termijn allemaal weer beter? Tijdens het Nationale Vastgoedcongres dat onlangs in Amsterdam werd gehouden had een van de belangrijkste makelaars in ons land maar een advies: bouw de komende tijd geen vierkante meter kantoorruimte. De dip waarin de kantorenbranche zich nu bevindt duurt nog zeker vier jaren, aldus de deskundigen tijdens dit congres. Met zijn rol als projectontwikkelaar heeft het Amersfoortse gemeentebestuur zich net zo gedragen als veel amateur-beleggers de afgelopen jaren: verdwaasd door successen in het verleden, te laat ingestapt, te weinig deskundig, overvallen door forse verliezen. Kortweg: verkeerd gegokt.

Donderdag 22 mei 2003

De gemeente Amersfoort is door het ministerie VROM onder verscherpt toezicht gesteld. Dit blijkt uit het jaarverslag 2002 van de VROM-inspectie dat woensdag is gepubliceerd. In de NRC van deze dag wordt hieraan uitvoerig aandacht besteed. En daarmee staat Amersfoort wederom in een toplijst, want in ons hele land werden in het totaal zeven gemeenten onder verscherpt toezicht gesteld. Een dubieuze eer.

Volgens Arjan Knol van de afdeling Ruimtelijke Ordening in de gemeente, die in NRC wordt geciteerd, is het verscherpte toezicht te wijten aan bouwvergunningen in het bedrijvengebied Calveen. Daar heeft de gemeente de bouw van meer kantooroppervlakte toegestaan dan in het bestemmingsplan is opgenomen. Het is de vraag of deze ene slordigheid in Calveen de oorzaak van het extra toezicht is. In het jaarverslag van de VROM-inspectie staat dat verscherpt toezicht wordt ingesteld ‘indien een gemeentebestuur structureel en bewust de VROM-regels overtreedt dan wel niet optreedt tegen overtredingen of wanneer de veiligheid van burgers in het geding is, er gerede twijfel bestaat aan de integriteit van het bestuur of wanneer er onvoldoende wil is om gebreken te herstellen.’

De toelichting liegt er niet om. Ik vermoed dat de overtreding in Calveen niet de enige aanleiding is voor de weinig eervolle maatregel vanuit Den Haag. Je hoeft de dagelijkse knipselkranten maar door te nemen en je merkt dat honderden gemeente jaarlijks een fout maken. Dat er slechts zeven gemeenten niet door de zeef vallen, duidt op meer. Voor mij een reden om hierover nadere vragen te stellen, want er zit schijnbaar structureel iets fout.

Het is niet het enige signaal dat de organisatie op het stadhuis onvoldoende in orde is. Op 1 mei werd in de Staatscourant een zogenaamde aanbeveling van de Waarderingskamer gepubliceerd. Achter een dergelijke publicatie, waarmee de gemeente voor straf in de hoek wordt gezet, zit natuurlijk veel ellende. Aanbevelingen van de waarderingskamer worden niet als pepernoten in het rond gestrooid. In dit geval ging het om wanorde bij de afdeling Belastingen. Dat verbaast mij niets, ik heb al verschillende keren – in de commissie of bij schriftelijke vragen – opmerkingen gemaakt over de problemen bij de afdeling Belastingen. Dat werd door de wethouder altijd afgedaan met een vergoeielijking, het zou allemaal wel meevallen. Nee dus. Ook op dit punt dingt de gemeente weer mee naar een dubieuze toppositie.

Hans van Wegen van de BPA attendeerde zijn raadscollega’s deze maand op een zaak bij de Raad van Tucht voor Accountants. Een aantal accountants heeft over het jaar 2000 een goedkeurende verklaring gegeven over de jaarrekening bij gemeenten en provincies waar in de winst- en verliesrekening grote bedragen van ontvangsten en uitgaven ontbraken. Amersfoort was een van de negen gemeenten waar deze Tuchtcommissie een negatief oordeel over velde. Er zou in de jaarrekening 2000 een bedrag van circa 35 miljoen gulden ontbreken. Ook hier weer een schijnwerper met verkeerd licht op onze gemeente. Overigens: sinds 2001 heeft de gemeente een andere accountant.

Woensdag 21 mei 2003

De jaarcijfers 2002 van de gemeente zijn gepresenteerd. Op 24 juni moet de gemeenteraad hierover een oordeel vellen, volgende week dinsdag is er in de gemeenteraad al gelegenheid voor het afgeven een eerste oordeel. De jaarrekening en het concept-accountantverslag zijn extra interessant omdat we over enkele maanden ook gaan spreken over een omvangrijk bezuinigingspakket. En dan is het goed om te weten hoe de gemeente er financieel voorstaat.

In elk geval heeft de gemeente 12,1 miljoen euro overgehouden. Meevallers bij de uitkeringen door het Rijk en het niet uitvoeren van een aantal activiteiten waarvoor geld was gereserveerd, zijn de belangrijkste oorzaken van het positieve saldo. Het College doet ook een voorstel over de besteding van de meevaller. In het voorstel staat niet: laten we wat terughoudender zijn bij de voorgenomen bezuinigingen. Dat kan niet, roept de wethouder Financiën, want de meevaller is incidenteel en de bezuinigingen betreffen structurele maatregelen. Waarbij is op te merken dat de meevallers de afgelopen jaren ook een structureel karakter hebben gekregen, ze werden alleen anders dan nu – gefaseerd – door de raad geloodst.

Het terughoudende voorstel over de besteding van de meevaller herken ik wel. Ik ben zelf penningmeester van een sportvereniging en ken de opvatting van de gemiddelde geldbeheerder: speel geen sinterklaas met meevallers, kweek liever wat reserves voor de toekomst. Een goede instelling, al zeg ik het zelf, maar voor een gemeente ligt het wat genuanceerder. Overdreven zuinigheid bij de beheerder van de gemeentelijke financiën – en de ambtenaren zijn hiermee nog meer behept dan hun politieke broodheer – leidt tot extra bezuinigingen die ten laste gaan van de burgers in onze stad.

De 12,1 miljoen euro overschot wordt, als het aan het college ligt, grotendeels weggestopt in allerlei potjes met reservegeld. Bij een aantal daarvan zijn grote vraagtekens te zetten. De gemeente is rijker dan ze zichzelf wil etaleren, althans tegenover de gemeenteraad die het geld misschien wel anders wil besteden. De bespreking van de jaarstukken en de voorstellen daarbij van het college zal zeker niet eindigen in een hamerstukbesluit.

Dat is sowieso niet te verwachten. Er ligt namelijk ook een verklaring van de accountant die voldoende aanleiding geeft voor kritiek op het beleid van onze wethouder Financiën. Maar voordat raadsleden hierover een oordeel geven, wordt eerst nog de toelichting van de accountant afgewacht. Die wordt begin juni gegeven en zal heel wat gesprekstof opleveren. Voor de raadsvergadering eind juni zijn terecht twee avonden uitgetrokken.

Dinsdag 20 mei 2003

Het toeval wil dat ik de laatste tijd wat gegevens nodig heb over het ontstaan van Vathorst. Duikend in mijn archief kom ik zaken tegen die mij een wisselend gevoel van opwinding, verbazing of ontstemming bezorgen. Als je bijvoorbeeld alle uitspraken die de gemeenteraad heeft gedaan nog eens doorleest, merk je dat er heel wat niet is uitgevoerd. Vergeten door het college en de ambtenaren, of gewoon in een la gestopt en gelaten voor wat het is.

Zo kwam ik een stapeltje moties tegen die de gemeenteraad op 24 juni 1997 aannam. Aanleiding was de discussie over het Masterplan en de verdere ontwikkeling van Vathorst. Verschillende raadsleden hadden zo hun vraagtekens bij de wijze waarop de gemeente de ontwikkeling van Vathorst, samen met de ontwikkelaars en aannemers, ging aanpakken. Door de innige samenwerking gedurende een periode van zeker vijftien jaar zouden talloze risico’s ontstaan die onaanvaardbaar groot werden bevonden. Ik behoorde zelf tot de critici en ben nog steeds overtuigd van mijn gelijk.

Maar de meerderheid van de raad volgde het college trouw. Met een zestiental moties werd getracht het Masterplan voor Vathorst op onderdelen te verbeteren. Zo was er een motie van VVD en PvdA over het parkeren. Ondertekenaars waren onder meer Henk Brink en Bert van der Werff van de VVD, momenteel beide wethouder, evenals Ineke Geluk van het CDA. De heer Hagens tekende voor D66 en ikzelf voor de PvdA. Dat waren nog eens tijden.

In de motie werd gevraagd bij de uitwerking van het Masterplan het ondergronds parkeren zoveel mogelijk te stimuleren. De daardoor vrijkomende ruimte zou aan het groenareaal moeten worden toegevoegd. De woningbouw in Vathorst-De Velden is intussen op gang gekomen. Er zijn inderdaad enkele projecten met ondergronds parkeren. Maar om nou te zeggen dat het kenmerkend is bij de opzet van dit deel van Vathorst? Nou nee. De meeste parkeerruimte bevindt zich op de openbare weg, en dat is jammer want iets meer groen had geen kwaad gekund.

Ik weet het: in De Laak wordt veel meer ondergrondse parkeerruimte ontworpen. Maar om te zeggen dat het daar wel groen wordt, is ook wat overdreven. Daarvoor is de woningdichtheid te groot, de meeste openbare ruimte bestaat uit water. Noodgedwongen, want je moet in een versteende nieuwbouwwijk toch ergens je water kwijt, zeker in de omgeving van een kwelgebied.

Er was nog een motie over het groen, ondertekend door Jan de Wilde – nu ook wethouder – Fethi Killi en mijzelf. Daarin werd geconstateerd dat de 7,5 procent openbaar groen, zoals in het Masterplan opgenomen, veel te weinig is. Er zou aanmerkelijk meer groen moeten komen. Ook die motie is dus niet meer dan papier, net zo goed als de motie die raadsbreed werd getekend en waarin staat dat uiterlijk in 2015 een spoorwegverbinding van Amersfoort naar Flevoland moet zijn gerealiseerd. Een opdracht aan het college om zich hiervoor in te zetten, zodat na Vathorst woningzoekenden naar de polder kunnen uitwijken.

IJdele hoop, kan intussen worden gezegd. En dat geldt ook voor de moties over provinciale financiële steun, regelmatige informatie aan de raad, zicht op voldoende recreatieve voorzieningen in Vathorst en multiculturele aandacht. Dat een onderzoek naar de verkeersontsluiting is uitgevoerd, is aan de Raad van State te danken, die vond dat de gemeente op dat punt tekort was geschoten, een CDA-PvdA-motie (meeondertekend door Jan de Wilde en Ineke Geluk) ten spijt.

Ik vrees dat een onderzoek naar de uitvoering van alle aangenomen raadsmoties uit de afgelopen zes jaar onthutsende resultaten zal opleveren.

Maandag 19 mei 2003

In de commissie bestuurszaken vond een discussie plaats over het verstrekken van een subsidie aan de SGLA, de Samenwerkende Groeperingen Leefbaar Amersfoort. Anders dan de naam doet vermoeden: de SGLA heeft niets te maken met de politieke partij Leefbaar Amersfoort, buiten enkele personele dwarsverbindingen. Een van die personele dwarsverbindingen ben ik zelf: tot eind 2001 was ik vice-voorzitter van de SGLA. De discussie binnen de commissie wordt namens LA dan ook niet door mij gevoerd, maar door een van mijn fractiegenoten. Ik probeer mij buiten de discussie te houden. Dat neemt niet weg dat ik een mening heb over het al dan niet subsidiëren van deze organisatie.

Voor de gemeente is de SGLA regelmatig een luis in de pels. Een belangrijk wapenfeit was – in de ogen van velen – het protest tegen de gebrekkige ontsluiting van Vathorst. De Raad van State was het daarmee eens en schorste het streekplan op dit onderdeel en daarmee ook het bestemmingsplan. De schorsing duurde een jaar, in die tijd moesten de gemeenten provincies en de ministeries VROM en VenW om de tafel gaan zitten. Dat heeft een aantal afspraken opgeleverd waardoor de ontsluiting van Vathorst in elk geval op een fatsoenlijke en min of meer tijdige wijze gaat plaatsvinden.

Maar de SGLA deed meer. Tijdens inspraakavonden heeft zij talloze kanttekeningen bij gemeentelijke plannen gezet. Soms werden bezwaren tot voor de bestuursrechter uitgevochten, waarbij de SGLA menigmaal in het gelijk werd gesteld. Tekenend daarvoor is het feit dat een aantal jaren geleden het College werd verplicht om voor ingrijpende bouwplannen een nieuw bestemmingsplan te ontwikkelen. Daarvoor werden bouwplannen via een artikel 19-procedure goedgekeurd, wat een beperking van de inspraak inhield. En ook op andere wijze is de SGLA actief, bij voorbeeld bij het leveren van knowhow aan buurtgroepen. Denk maar aan de SGLA-bijdrage tijdens de jarenlange inspraakprocedure voor het nieuwbouwproject Puntenburg in CSG-Noord.

Maar actievoeren kost geld. Niet alleen kosten voor procedures, die later vaak weer terugvloeien, maar ook allerlei administratieve kosten. De SGLA is vooral veel geld kwijt aan abonnementen op de stukken voor de raad en de commissies. En als er actie wordt gevoerd tegen een bestemmingsplan, moet dat plan wel bij de gemeente worden gekocht, wat per keer toch al gauw zo’n 25 euro kost. Wanneer je al die kosten optelt, is dat voor een vrijwilligersorganisatie een flinke hap.

In Nederland hebben we een traditie, ontstaan in de afgelopen jaren zestig, dat de overheid zijn eigen oppositie financieel steunt. Ik vind dat een verworvenheid van onze democratie. Voorwaarde daarbij is steeds dat die steun, op Rijksniveau of gemeenteniveau, zonder voorwaarden wordt gegeven. Je kunt moeilijk de algemene subsidieverordening gaan toepassen op een groep die de kritische dialoog met de overheid tot stand brengt. Gebruikelijk is overigens dat deze vorm van financiële steun wordt vertrekt via de welzijnspot.

Toch moet je terughoudend zijn bij het aanknopen van financiële relaties, zowel vanuit de overheid als vanuit de belangenorganisatie geredeneerd. Een oplossing ligt misschien in het beschikbaar stellen van gemeentelijke stukken tegen een nultarief. Deze oplossing dekt het grootste deel van de uitgaven van de SGLA. Wel moet daar een sluitend argument voor worden gevonden, want waarom de SGLA wel en anderen niet? Daarbij kunnen regels binnen de welzijnssector een oplossing bieden. Hiervoor moet een oplossing zijn te vinden, lijkt mij. De SGLA heeft het gemeentebestuur al voor menig misser behoed, dat moet ze kunnen blijven doen.

Zondag 18 mei 2003

Het onderzoek naar de SWA. In de raad hebben verschillende fracties naar een onderzoek rond de gang van zaken bij de SWA gevraagd. In de Amersfoortse Courant stelde Jaap Lodewijks de vraag of het instellen van een enquêtecommissie misschien de ultieme waarheid aan het licht zou kunnen brengen. En wethouder Jan de Wilde hoorde ik onlangs verzuchten dat hij hoopt dat de rekenkamercommissie een onderzoek naar de SWA instelt, omdat hij het anders zelf zal laten doen. Het College heeft die mogelijkheid.

Waarom ik dit alles aanhaal? Gerard van Vliet heeft op zijn website gevraagd of ik bereid ben samen met hem de echte waarheid over de SWA boven water te tillen. Gerard en ik voeren op onregelmatige momenten een dialoog via onze websites, waarbij wij elkaars standpunten over actuele onderwerpen peilen. Eerder had hij mijn mening gepeild bij zijn opvatting dat je de medewerkers van de SWA, die ondanks het geknoei van hun bestuur en directie hun werk zo goed mogelijk hebben voortgezet, mag straffen voor het falen in de top van hun bedrijf. Mag je medewerkers benadelen door het welzijnswerk in Vathorst uit te besteden aan een andere organisatie en de SWA daarbij te passeren. Ik vind, zo was mijn reactie, dat je de medewerkers niet mag laten bloeden voor fout beleid. Maar voordat je de SWA nieuwe taken geeft, moet je eerst deze organisatie op orde hebben en – op basis van onderzoek – weten wat er fout is gegaan en hoe je dat in de toekomst kan voorkomen.

Gerard wil dus de ‘echte’ waarheid boven tafel krijgen. Terecht, lijkt mij. Over het geknoei van SWA-directeuren en de incompetentie van het bestuur is al veel geschreven. De laatste interim-directeur heeft in zijn, niet tot uitvoering gekomen, reddingsplan een analyse gegeven van drie jaar falen binnen de SWA-top, die aan duidelijkheid niets te wensen over laat. We weten dus al het een en ander over de waarheid. Of we als gemeenteraad dieper kunnen spitten in de fouten binnen de SWA-organisatie, is de vraag. De SWA is een zelfstandige rechtspersoon, als raad kunnen wij niet op de stoel van het bestuur van die stichting gaan zitten.

De echte waarheid, voor zover die de gemeenteraad aangaat, ligt elders: bij het toezicht vanuit het stadhuis. Het gaat daarbij om het toezicht op de besteding van overheidsgeld, op het nakomen van werkafspraken tussen de gemeente en de SWA, op de verantwoording die de SWA binnen de opgestelde regels had af te leggen. Hoe serieus moet je de wethouder en zijn afdeling nog nemen wanneer je constateert dat het toezicht vanuit het stadhuis belabberd is geweest?

Wethouder Jan de Wilde verdedigt zich met opmerkingen zoals: we hebben, steeds intensiever, om stukken en rapporten gevraagd. Het bestuur van de SWA heeft telkens gezegd dat het allemaal goed ging. We konden alleen maar constateren dat beloften niet of veel te laat werden nagekomen.

Naar mijn mening is men veel te passief geweest. Jan de Wilde heeft een chronologische lijst van contacten met de SWA op tafel gelegd. Bij het lezen daarvan bekruipt je telkens het gevoel: als de SWA zich niet aan afspraken houdt, als stukken te laat en niet compleet worden geleverd, als je allerlei signalen krijgt uit de organisatie, bijvoorbeeld via de ondernemingsraad en het personeel: waarom wacht je dan zolang. De wethouder en zijn afdeling hebben getoond geen goede inschatting te kunnen maken van problemen en moed te missen tot tijdig ingrijpen.

Dat mag best boven tafel komen. Temeer, omdat de wethouder nu voorstelt 800.000 euro aan de SWA te schenken om een deel van de tekorten te dekken en voor de rest van het tekort een renteloze lening te verstrekken. Met al dit gemeenschapsgeld wordt niet alleen het falen in de SWA-top gecorrigeerd, maar wordt ook het falen van de wethouder en zijn afdeling afgekocht. Daarom is het goed als de echte waarheid boven tafel komt!

Zaterdag 17 mei 2003

Amersfoort is geen armlastige stad. Dat kan ook niet, want de stad stond de afgelopen jaren in talloze toplijsten en werd daarbij afgetekend als een stad waar de economie bloeit, de werkeloosheid laag is en waar de voorzieningen op peil zijn. In vele brochures en publicaties heeft het gemeentebestuur dit positieve imago benadrukt. Wat daarbij minder aan bod kwam was dat Amersfoort ook hoog scoort als het om gemeentelijke lasten gaat. Maar deze toppositie heeft er in elk geval toe bijgedragen dat de stad er ook financieel niet slecht voor staat.

De gunstige financiële positie blijkt ook uit de reserves die de stad heeft. Die bedragen intussen meer dan honderd miljoen euro. Het gemeentebestuur heeft voor allerlei mogelijke risico’s voorzieningen getroffen en heeft een heleboel fondsen die door naarstig sparen zijn ontstaan. Of het oppotten van geld altijd noodzakelijk is, is niet altijd duidelijk.

Het afgelopen najaar al vroeg de gemeenteraad om meer inzicht in alle reserves en voorzieningen. Niet de getallen, die hebben we wel, maar de onderbouwing. Waarom wordt er gespaard, zijn risico’s nog wel reëel en wordt er niet te veel opgepot? Het college zegde de raad een studie toe, waarin een overzicht van de reserves en hun noodzaak zou worden gegeven. Bij de behandeling van de kadernota, vorige maand in de gemeenteraad, werd een motie aangenomen, ingediend door Leefbaar Amersfoort en de BPA, waarin werd gevraagd de studie gelijktijdig met de financiële jaarstukken over 2002 te presenteren. De raadsleden hebben dan voldoende tijd om zich in deze taaie materie te verdiepen zodat ze na de zomervakantie met voorstellen kan komen om – in deze tijd van bezuinigingen – terug te kunnen vallen op overbodige potjes.

Woensdag worden de jaarstukken over 2002 gepresenteerd en moet dus ook de toegezegde studie op tafel komen. Bij het aannemen van de motie kreunde de wethouder Financiën, Jan de Wilde, dat hij moeite had met de motie: het was allemaal wel erg kort dag. Vanuit de raad werd gereageerd met de opmerking dat de toezegging in feite al maanden daarvoor was gedaan en de wethouder dus genoeg tijd heeft gehad om de motie uit te voeren. De wethouder ontkende deze toezegging te hebben gedaan, de informatie die de raad wil hebben komt in het komende najaar, zo deelde hij mee, bij het vaststellen van de begroting.

Gerard van Vliet, raadscollege van de CDA-fractie, gaat op zijn website (amersfoort.cc) in op het gedraai van de wethouder Financiën. Hij vraagt zich af of we met een liegende wethouder hebben te doen. Uit de feiten die hij opsomt, kan alleen maar de conclusie worden getrokken dat de wethouder inderdaad de waarheid geweld heeft aangedaan en er niet onderuit komt om woensdag het toegezegde inzicht te geven. Doet hij dat niet, dan laadt hij de verdenking op zich dat hij iets heeft te verbergen en dat we in deze stad burgers met bezuinigingen opzadelen die niet nodig zijn. Of de raad hiertoe bereid is, zal nog moeten blijken.