Maandag 30 juni 2003

Vorig jaar, tijdens de behandeling van de begroting 2003, is in de raad uitvoerig gesproken over een subsidie voor gymnastiekvereniging Vivace, intussen actief onder de nieuwe naam GymXL. Na veel discussie, en tegen de zin van het college in, kreeg deze vereniging met zo’n 500 leden de financiële ruimte om na een tijd van problemen een doorstart te maken. De doorstart ging gepaard met een noodzakelijke verhuizing.

GymXL kan, mede dank zij de OBV, voor een aantal jaren gebruik maken van het vroegere distributiecentrum van de Spar aan de Heideweg in Hooglanderveen. Met het geld van de gemeente is onder meer nieuwe apparatuur gekocht. Met inzet van vele honderden vrijwilligersuren is in de loods aan de Heideweg een modern gymnastiekcentrum ontstaan, vele keren groter dan men gewend is en met mogelijkheden waar andere turnverenigingen jaloers op kunnen zijn. En dat zijn ze ook – wat ze natuurlijk niet kwalijk is te nemen!

Deze avond waren 21 leden van de raadscommissie SOC, waaronder ook de sport valt, uitgenodigd om het resultaat van de gemeentelijke donatie en het vele vrijwilligerswerk te bezichtigen. Het was jammer: er waren maar twee raadsleden op de uitnodiging ingegaan: Joop de Keijzer en ik. Leefbaar Amersfoort was dus goed vertegenwoordigd, andere fracties hadden het slechts bij toezeggingen gelaten. Ze hebben wat gemist.

Wat tijdens de gesprekken met enkele bestuursleden sterk naar voren kwam was de grote inzet van vrijwilligers. Verhuizen naar een nieuwe locatie vergt veel organisatietalent en improvisatievermogen. Uit dergelijke gesprekken blijkt bijvoorbeeld hoe groot de problemen voor verenigingen zijn die ontstaan door telkens weer nieuwe wetgeving, met name op milieugebied. Zelf penningmeester zijnde van een grote vereniging kan ik er over meepraten. Juist dan merk je dat het verenigingsleven, zeker wanneer dat om indoorsport met eigen accommodatie gaat, het moeilijk zonder een steuntje in de rug van de overheid kan bolwerken. De subsidiegelden die de raad beschikbaar stelde zijn daarom meer dan goed besteed.

Voor mij maken dergelijke contacten – ik heb ze gelukkig vrij intensief – steeds weer duidelijk dat we als gemeenteraad voorzichtig moeten zijn bij de komende bezuinigingen. Bezuinigen moet je allereerst doen op de overhead, de bureaucratie als je het zo wil noemen, binnen de gemeente. De inhoud van al het werk dat duizenden stadgenoten binnen het verenigingsleven verrichten – sport, cultuur, zorg, en noem maar op – moet je als raad zoveel mogelijk in stand houden. Daarom ergert mij het gemak waarmee een groep ambtenaren voor ruim 700.000 euro aan plannen mogen werken waarvan nog lang niet zeker is dat die ooit kunnen worden uitgevoerd. Hoeveel vrijwilligers binnen het verenigingsleven hadden we met dit geld kunnen helpen, hoeveel bezuinigingen op allerlei activiteiten binnen onze stad kunnen we daarmee voorkomen!

Zondag 29 juni 2003

Op deze dag van de architectuur organiseerde de Zonnehof drie fietstochten. Deze staan onder leiding van medewerkers van de stadhuisafdeling Stedelijke Ontwikkeling en Beheer. Het onderwerp van de architectuurdag dit jaar vormen de grenzen van de stad. Niet alleen de huidige grenzen, maar ook de historische grenzen en ontwikkelingen die daarop invloed hebben gehad.

De fietstochten werden voorafgegaan door een brunch in de Zonnehof. Daarbij verzorgde Willem Oxener, landschaparchitect van de gemeente, een inleiding over de ontwikkeling van de stad vanaf 1200 tot nu. Opvallend daarbij is dat de stad twee belangrijke ontwikkelingsperioden heeft gehad: de bouw van de stad en zijn muren in de middeleeuwen en de uitbreiding van de stad sinds de Eerste Wereldoorlog. Vooral de laatste vijftig jaren heeft Amersfoort zich stormerhand ontwikkeld, en doet dat nog steeds.

Een opvallend moment in de ontwikkeling van Amersfoort na de Tweede Wereldoorlog is het stedenbouwkundig plan van D. Zuiderhoek uit 1949. Het is de laatste structuurvisie voor de stad, waarin de uitbreidingen zoals Kruiskamp, Liendert en Schuilenburg zijn opgenomen. In de visie van Zuiderhoek ontwikkelde de stad zich als een bloem, met het centrum als de knop en de uitbreidingswijken als de bladen. De Eem, het spoorwegemplacement, het Heiligerbergerbeekdal, de Hogeweg en het spoorwegtracé tussen Kruiskamp en Koppel scheiden de bladen. Het is de laatste structuurvisie waarin de integrale ontwikkeling van de stad is vastgelegd.

Onder leiding van Liesbeth Gerritse, stedenbouwkundige voor Amersfoort, ben ik vanaf de Hof en langs het Smallepad richting Stichtse Rotonde en Galgenberg gefietst. En bij een tocht die de ontwikkeling van de stad als onderwerp heeft kon het niet uitblijven: even stoppend bij Flehite wordt vanuit de groep deelnemers de vraag gesteld of Amersfoort een structuurplan heeft. Nee dus. In feite terecht merkte Liesbeth Gerritse op dat dit een zaak is voor het bestuur: die bepaalt of zo’n plan voor de stad moet worden ontwikkeld.

Of zij helemaal gelijk heeft, betwijfel ik overigens. Wanneer de ambtelijke top de behoefte zou hebben gevoeld naar een structuurplan, zou dat er al zijn. Zo zijn de verhoudingen tussen het college van B en W en de ambtelijke top nu eenmaal. Zelf heb ik in het verleden meermaals de suggestie gedaan een structuurplan te ontwikkelen. Maar College en ambtenaren hebben steeds eendrachtig gezegd hieraan geen behoefte te hebben. Uiteraard, want wie zich niet vastlegt is ook tot niets verplicht.

De meeste grote steden in ons land hebben een structuurplan dat regelmatig wordt geactualiseerd. Het gemis daarvan heeft Amersfoort bijvoorbeeld veel last bezorgd bij de ontwikkeling van Vathorst. Het ontbreken van een structuurplan leidde er mede toe dat de Raad van State de ontwikkeling van Vathorst ruim een jaar stillegde.

Wat is het belang van het structuurplan? Zo’n plan geeft een visie op de ontwikkeling van de stad. Daarin worden verschuillende ontwikkeling, zoals woningbouw, verkeer, de groene structuur, economie, recreatie en dergelijke in onderling verband gebracht. Om maar een simpel voorbeeld te geven: in een structuurplan zou nooit een belangrijke recreatieve voorziening zijn gepland aan de zuidkant van de stad (Birkhoven), terwijl de doelgroep in de zich uitbreidende noordelijke stadsdelen woont. Daarmee wordt een kans gemist Noord van een goede voorziening te voorzien en wordt veel onnodig extra verkeer gestimuleerd. Het is een voorbeeld van een van de ruimtelijke blunders in onze stad, waarbij kan worden gezegd dat de raad deze onlogische planning ruim een jaar geleden in elk geval heeft gecorrigeerd.

De komende maand hoopt Leefbaar Amersfoort een ruimschoots gedocumenteerd initiatiefvoorstel voor een structuurplan te kunnen presenteren.

Zaterdag 28 juni 2003

De bewonersvereniging in Vathorst organiseert regelmatig bijeenkomsten voor de nieuwe bewoners. Als dat mogelijk is doet zij dat in de buitenlucht, midden in de wijk. Met kerstmis en Koninginnedag speelde het weer niet mee. Dat was deze dag heel anders. In het parkje midden in de wijk, waarvan intussen een deel is aangelegd, werd deze dag het eenjarig bestaan van de Bewonersvereniging Vathorst gevierd. Geanimeerd, druk bezocht, een geslaagd sociaal gebeuren, uitstekend georganiseerd door de vereniging, uiteraard ondersteund door enkele sponsors die bij de ontwikkeling van Vathorst zijn betrokken.

Tijdens het buurtfeest, midden in De Velden zoals dit deel van Vathorst heet, kon mij een ervaring die ik eerder op dag maakte, niet loslaten. Ik herinner mij nog levendig de eerste informatiebijeenkomsten over Vathorst die de afgelopen jaren in het zalencentrum Houtrust in Hooglanderveen werden georganiseerd. Het verkeer stond vast tot ver buiten het dorp, de belangstelling voor de woningen in De Velden was overweldigend en voor een groot aantal complexen werden wachtlijsten van belangstellenden aangelegd. Verschillende gezichten die ik toen in Hooglanderveen zag, herkende ik tijdens het buurtfeest. Ik ben er van overtuigd dat de mensen die nu in Vathorst wonen, er meer dan happy zijn.

Maar in de ochtend bezocht ik het nieuwe informatiecentrum voor Vathorst aan de Duisterweg. Een mooi gebouw, waar de maquette van Vathorst een prachtig middelpunt vormt. Deze dag vond een verkooppresentatie voor de ruim honderd woningen in de Weteringsche Werf plaats. Weteringsche Werf is een van de deelgebieden in Vathorst-Laak, het nieuwe stadsdeel dat vooral opvalt door zijn grachten, de woningen aan het water en de nabijheid van de open polders in de richting van Nijkerk.

De belangstelling was – op het moment dat ik er was – minimaal. Zo’n tiental mensen werd door bijna evenveel medewerkers van verschillende makelaarsbedrijven geïnformeerd. Het verschil in de belangstelling voor Vathorst tot ruim een jaar geleden, en de belangstelling nu was in het oog lopend. Verontrustend, mag ik ook wel zeggen. Amersfoort heeft, via zijn vijftig procent deelname in het ontwikkelingsbedrijf voor Vathorst, er een groot belang bij dat de geplande woningproductie in Vathorst wordt gerealiseerd. Vertraging leidt tot tekorten die door de gemeente moeten worden opgehoest. Natuurlijk: een dreigend exploitatietekort kan door een aantal maatregelen worden voorkomen, zoals faseren van de voorzieningen of verkleinen van de kavels. Jammer is dat al enkele keren op deze maatregelen is teruggegrepen, veel rek zit er niet meer in.

Volgende week zaterdag is er in het informatiecentrum weer een verkooppresentatie voor De Laak. Deze is al paginagroot aangekondigd, hopelijk met meer resultaat.

Vrijdag 27 juni 2003

Afgelopen woensdag werd in de gemeenteraad wederom gevraagd om een onderzoek van de rekenkamercommissie naar de gang van zaken rond de SWA. De raad stemde tandenknarsend in met een bijdrage voor de SWA van 800.000 euro uit het saldo van de jaarrekening 2002. Zonder deze donatie is het faillissement van de SWA vrijwel onvermijdelijk, waardoor het sociaal-culturele werk in Amersfoort vrijwel plat komt te liggen. Onder deze druk kon de gemeenteraad niet anders beslissen. En dat met de wetenschap dat het tekort bij de SWA nog veel groter is, waardoor deze stichting zich in de schulden moet steken. Schulden waarvan je slechts kunt hopen dat deze kunnen worden terugbetaald.

De roep naar een onderzoek is niet vreemd. Het tekort is ontstaan door een falende directie en een onkundig bestuur. Je kunt daarnaast ook de vraag stellen of het toezicht van de gemeente optimaal is geweest – sommigen betwijfelen dit. Niet alleen de gemeenteraad maar ook het nieuwe bestuur van de SWA kunnen profiteren van de lessen die uit een goed onderzoek zijn te trekken.

Als de rekenkamercommissie geen initiatief neemt, dan doet het college dat, deelde wethouder Jan de Wilde mee. Een moedige geste, want het is de vraag of hij, het college en de ambtelijke afdeling in de achterliggende affaire geheel vrijuit gaan.

De rekenkamercommissie kwam deze dag bijeen. Een al eerder geplande bijeenkomst, waarvoor was afgesproken dat een voorstel voor een nieuw onderzoek ter sprake zou komen. De rekenkamercommissie is onafhankelijk in zijn besluiten, maar heeft de wens van de raad vervuld. Het komende reces wordt benut voor het formuleren van een opdracht voor het SWA-onderzoek. Daarbij moet uiteraard in het oog worden gehouden dat de rekenkamercommissie zaken kan laten onderzoeken die binnen de gemeentelijke organisatie spelen of waarbij de gemeente is betrokken, zoals de SWA. De gang van zaken binnen de SWA zelf kunnen daarbij wel een rol spelen, maar de stichting is een zelfstandige rechtspersoon die zelf bepaalt in hoeverre het aan een onderzoek meewerkt. Hoewel in dit geval aan de bereidheid tot medewerking nauwelijks hoeft te worden getwijfeld.

Een onderzoek naar het SWA-gebeuren is ook vanuit een geheel ander standpunt interessant voor de gemeenteraad. De raad heeft in een motie aan het college gevraagd te onderzoeken of van de SWA niet beter een NV kan worden gemaakt. Dat is niet uniek, bij de SRO, de Flint en andere organisaties heeft de privatisering van gemeentelijke taken plaatsgevonden door het oprichten van NV’s waarvan de gemeente alle aandelen in handen heeft. Helemaal eender is de situatie echter niet, want uitvoering van de wens uit de raad houdt in dat een zelfstandige stichting zich zou moeten opheffen en zijn taken aan een nieuwe NV moet overdragen. Uiteraard kan het huidige bestuur, wanneer dat de komende tijd bewijst voor zijn taken gewassen te zijn, onderdeel zijn van de te vormen raad van toezicht.

In elk geval staat vast dat de gemeente het toezicht op een NV SWA beter kan organiseren dan op een zelfstandige stichting. Kán, want garanties daarop zijn er niet. Wanneer de SWA een NV is waarvan de gemeente alle aandelen in handen heeft, houdt dat wel in dat bij nieuwe tekorten de gemeente voor extra financiering moét zorgen. Maar dat verschilt niet zoveel van de situatie waarin de raad zich deze week bevond!

Donderdag 26 juni 2003

De gemeenteraad heeft gisteren een motie aangenomen waarvan velen in de raad de impact niet direct begrepen. Er werd een motie van het CDA aangenomen waarmee het overschot op de begroting van 2002 vooralsnog wordt toegevoegd aan de saldireserve. B en W hadden voor het overschot van 12,1 miljoen euro een reeks van voorstellen gedaan waardoor het extra geld een actuele bestemming kreeg. In de motie staat dat uit het saldo van 2002 alleen nog de voorstellen van het college mogen worden betaald die strikt noodzakelijk zijn om continuïteit te garanderen. De rest van de verdeling komt aan de orde als over de begroting 2004 en de bezuinigingen vanaf dat jaar wordt gesproken, dus in het komende najaar.

Ach, riepen vele raadsleden, alle voorstellen van het college waren toch strikt noodzakelijk, dus zoveel heeft de motie van het CDA, gesteund door onder meer Leefbaar Amersfoort, niet om het lijf. Dat is een forse misrekening. De donderwolken rond het hoofd van de wethouder van Financiën maakten duidelijk dat hij de uitwerking van de motie wél begreep. En met hem de ambtenaren die bij de discussie in de raad aanwezig waren.

Lang niet alle voorstellen van het college zijn strikt noodzakelijk voor de continuïteit en kunnen nog best enige tijd wachten. Neem nou de toevoeging aan de bedrijfsreserves. Dat zijn de potjes die de sectorhoofden mogen beheren. Voorgesteld werd om 434.000 euro aan de bedrijfsreserves toe te voegen. Die zouden daardoor oplopen tot 1.293.000 euro. Een niet noodzakelijke uitgave, dus dat bedrag kan naar de saldireserve.

En wat te denken van de implementatiekosten voor de komende ombuigingen. Hiervoor werd voorgesteld een bedrag van 3.270.000 euro uit het saldo van 2002 te reserveren. Maar over de ombuigingen wordt in het najaar beslist. Ongeveer twee miljoen van het bedrag bestaat uit faseringkosten die pas vanaf 2004 worden gemaakt. De rest omvat extra personeelslasten, zoals afvloeiingsgeld, die door de bezuinigingen vanaf 2004 aan de orde kunnen komen. Dus geen uitgaven voor de noodzakelijke continuïteit van dit moment. Ook dat bedrag kan dus naar de saldireserve.

En zo zijn er nog heel wat soortgelijke posten. Voorbeelden: 41.000 euro voor bestuursopdrachten, 68.000 euro voor de griffie, de storting van 1,4 miljoen euro in de Reserve Stedelijke Voorzieningen, de 613.000 euro impulsactiviteiten in het personeelsbeleid en de 1,3 miljoen euro voor extra personeelskosten bij de afdeling Economische Ontwikkelingen. De 350.000 euro voor de terugstorting van OZB-tarieven is discutabel, hierbij spelen ook andere overwegingen een rol.

Alles bij elkaar ruim zeven miljoen euro die eerst maar eens in de saldireserve kunnen worden gestort. Dat kan gevolgen hebben voor de inhoud van de bezuinigingsvoorstellen in het najaar. Uiteindelijk profiteren de inwoners van onze stad dus van de motie, alle kwade gezichten binnen het college en bij ambtenaren ten spijt. Een goed raadsbesluit waarmee overigens een aantal deelvoorstellen van Leefbaar Amersfoort overbodig werden!

Woensdag 25 juni 2003

Veel politici denken vaak niet verder dan de dag van morgen. Dat verwijt zal mij ook wel eens zijn te maken, maar ik vind wel dat je je zoveel mogelijk tegen deze neiging moet verzetten. Dat zoiets niet altijd en voor iedereen meevalt, werd deze dag weer eens bewezen.

Alle raadsleden weten dat we in het najaar worden geconfronteerd met een fors pakket bezuinigingsvoorstellen. In april, tijdens de behandeling van de Kadernota, werd dat al duidelijk. Maar toen was er nog geen nieuw Kabinet, geen actueel regeringsprogramma en was de stroom van berichten over economische en financiële tegenvallers in het land niet zo breed als die nu is.

We gaan dus zwaar weer tegemoet. Elke schipper zal bij zo een dreiging de lading extra vastsjorren, van dek halen wat er niet thuis hoort en zijn koers aanpassen aan het dreigend noodweer. Als bestuurder moet je bij naderend zwaar weer op financieel gebied eveneens je voorbereidingen treffen. Je probeert te sparen en zo min mogelijk verplichtingen aan te gaan waarvan je niet kunt overzien wat deze precies inhouden. Tenminste, dat lijkt mij verstandig.

Deze avond spraken we over het geld dat is ‘overgebleven’ op de rekening 2002. Dit positief saldo bestaat voor een deel uit meevallers, voor een ander deel uit geld dat eigenlijk in 2002 had moeten worden uitgegeven maar waarvoor de werkzaamheden nog niet zijn afgerond. Alles bij elkaar gaat het om een bedrag van 12, 1 miljoen euro. Een mooi bedrag, zeker als je weet dat je over enkele maanden danig krap komt te zitten.

Het college stelde echter voor vrijwel al dit geld direct te bestemmen. Een deel van deze voorstellen is te verdedigen omdat het gaat om onder handen zijnde werk waarvoor nog rekeningen zijn te verwachten. Maar wat opviel, was het gebrek aan anticipatie op de komende bezuinigingsgolf. Een kritisch blik en de vraag ‘moet dat echt nog wel?’ was in de voorstellen niet waarneembaar. Zelfs niet de opvatting van: we hebben er eigenlijk een bestemming voor, maar laten we even afwachten wat zich in het najaar ontwikkeld.

Een aantal fracties ging nog verder, want het college had voor zo’n acht ton voorgesteld om dit bedrag aan de saldireserve toe te voegen – even achter de hand te houden dus. Ja, maar dat kan niet, dachten enkele fracties, sparen terwijl wij nog duizenden wensen hebben. Daarom werd voorgesteld om ook het laatste restje van het overschot uit 2002 te bestemmen: voor de groenblauwe structuur rond de stad. Het toeval wilde dat een nota over dit onderwerp van de agenda was afgehaald en is doorgeschoven naar een volgende vergadering. In die nota wordt vastgesteld waarvoor we de komende jaren geld in de groenblauwe structuur willen steken. Dus zelfs het geduld om eerst eens te bezien hoe je het geld nou precies wil uitgeven, was afwezig. Een klassiek staaltje van korttermijn scoringsdrift.

Uiteindelijk werd elke discussie over de besteding van de 12,1 miljoen euro naar de prullenbak verwezen. Een motie van het CDA om het hele bedrag in de saldireserve te storten, juist met het oog op de komende bezuinigingen, haalde een krappe raadsmeerderheid, mede dankzij de VVD en oppositiepartijen als Leefbaar Amersfoort. Het college mag alleen nog strikt noodzakelijke uitgaven uit het positieve saldo van 2002 dekken. Een rekbaar begrip, dat wel, maar een duidelijk signaal voor het college. Overigens lijkt over dit besluit, waarbij CDA en VVD lijnrecht tegenover hun coalitiepartners PvdA en Groen Links stonden, nog een vervolg te krijgen. De hoofden waren zeer verhit, zo tegen het einde van de avond!

Dinsdag 24 juni 2003

De coalitiepartijen hebben er mee ingestemd dat er 715.000 euro wordt uitgegeven voor het opstellen van een plan van aanpak voor Vathorst-West. Het is verbazingwekkend als je deze gedachte op je laat inwerken.

715.000 euro: dat zijn tien ambtenaren die een heel jaar lang aan het plan van aanpak kunnen werken. Dat moet een boekwerk opleveren dat zijn weerga niet kent!

715.000 euro: dat betekent dat – indien het zover komt – elke koper van een woning in Vathorst-West om te beginnen drieduizend euro voor zijn woning moet betalen, besteed voor het opstellen van een plan van aanpak!

715.000 euro: dat is de som van de volgende voorgestelde bezuinigingen in 2004: het programma Veiligheid, het programma Onderwijs, het programma RO-Wonen, het programma Economie en Bereikbaarheid, het programma Cultuur, het programma Toerisme, Recreatie en Sport, het programma Participatie en Communicatie en het Programma Werk en Inkomen en uit het programma Zorg en Welzijn de onderdelen Maatschappelijke opvang en Vrijetijdsaanbod. En dan blijft er nog een beetje over.

Ja maar, roepen dan natuurlijk de coalitiepartijen (VVD, CDA, PvdA, Groen Links en de Christen Unie), die bezuinigingen zijn structureel en de uitgave voor het plan van aanpak is incidenteel. Alsof de tien mensen die aan dat plan van aanpak werken incidenteel zijn. Willem de Jager, directeur SOB, vindt voor deze jongens en meisjes na een jaar wel weer een andere opgave waar de coalitie kritiekloos zijn jawoord aan geeft. Het stadhuis als sociale werkplaats voor beter opgeleiden!

Ho, ho, zal het college roepen, maar het gaat niet alleen om Vathorst-West, maar ook om Vathorst-Noord. Maar de clou is natuurlijk dat er over Vathorst-Noord nog niet was gesproken zonder de noodzaak van een plan voor het voorkomen van een baggerberging in Vathorst-West. Dat nadenken heeft – en dat is te betreuren – de aanwijzing door GS niet voorkomen. En met deze aanwijzing is al het strategische papier voor Vathorst-West overbodig geworden. Natuurlijk zou er voor Vathorst-Noord ooit een plan gemaakt moeten worden, de belangen van de OBV zijn voor dat gebied op zijn minst zo groot als voor Vathorst-West, al was het maar door voorbarige grondaankopen.

Maar uiteindelijk komt die baggerstort er toch niet, is de roep uit de wandelgangen. Dat klinkt positief en ware te wensen. Maar als je daar als gemeentebestuur vanuit gaat, kan je met je plan van aanpak ook wel even wachten tot daarover zekerheid is. Op het moment dat GS bereid is in het streekplan voor Vathorst-West een andere bestemming te creëren dan baggerstort, krijgt het plan van aanpak een geheel ander karakter. En dat scheelt heel wat in de kosten, mag je hopen.

Wat de coalitiepartijen kan worden verweten is het gebrek aan integraal overwegen. Hoe kunnen we onze stadgenoten in het najaar nog met droge ogen een groot aantal bezuinigingen presenteren, wanneer het gemeentebestuur niet bereid is om zijn eigen personeelsuitgaven kritisch onder ogen te zien en de doelmatigheid van een uitgave van 715.000 euro af te wegen. De inzet van Amersfoort om de aanleg van een baggerstort bij Vathorst te voorkomen had voor veel minder geld benadrukt kunnen worden dan met het overbodige werkgelegenheidsproject dat thans door de coalitiepartijen is goedgekeurd.

Maandag 23 juni 2003

Is het het duale bestuur of is het het vertrek van wethouder Franzel en zijn opvolging door Henk Brink? Die vraag stelde ik mijzelf deze avond tijdens de commissie beheer en verkeer.

Aan de orde was het snelfietspad tussen Vathorst en het centrum van de stad, dat via Kattenbroek wordt aangelegd. Zo’n vijftigtal bewoners van De Boerderijkamer vergezelden twee vragenstellers, die enkele kanttekeningen hadden bij de recente inspraak over de nieuwe snelfietsroute.

Kernpunt in de hele discussie was en is: moet het snelfietspad door de Baander worden aangelegd – het plan van de gemeente – of buiten de Boerderijkamer om langs de brandweerkazerne – het alternatief van de bewoners. De Baander is een rustige, smalle woonstraat in de kinderrijke Boerderijkamer. Het is niet alleen onbegrijpelijk hoe je een snelfietspad door deze smalle woonstraat kunt plannen, tussen de Baander en Het Masker liggen ook nog enkele moeilijke kruispunten die de veiligheid op het snelfietspad beslist niet bevorderen.

Uiteraard: het tracé door de Baander is zo ongeveer de kortste weg tussen Vathorst en het Centrum, het alternatief is enkele honderden meters langer. Dat lijkt dus aanlokkelijk voor Vathorstbewoners, maar die moeten zich ook realiseren dat het Baandertracé een helling oplevert vanaf de brug over de snelweg tot aan de haakse bocht naar de smalle woonstraat van 4 procent, het dubbele van de hellingshoek zoals die door verkeersorganisaties als maximaal wordt geadviseerd. Je gaat dus met volle vaart naar beneden, maar de weg naar Vathorst zal voor menig sportieve fietser een Tour-de-Francegevoel opleveren, en dan bedoel ik dus een Alpenetappe!

Leefbaar Amersfoort volgde in zijn verkiezingsprogramma het standpunt van de Kattenbroekbewoners. Het was ook een van onze breekpunten in de discussie met andere partijen over collegedeelname. Ononderhandelbaar, was toen het standpunt van met name PvdA-wethouderkandidaat Jan de Wilde. Het was daarom op deze avond verrassend toen de fractiegenoot van De Wilde, Fethi Killi, meedeelde dat het hele plan voor alternatief buitenom eigenlijk uit zijn koker kwam en door de actiegroep BOON als zodanig was overgenomen. Je moet maar het lef hebben! Fethi kon daarom ook niet verklaren waarom zijn partij dit expliciete standpunt niet in het verkiezingsprogramma had opgenomen.

Het lijkt er op dat in september een meerderheid van de raad, en misschien wel alle partijen, uiteindelijk kiezen voor het bewonersalternatief. De argumenten van BOON lijken ook de meest vastgeroeste fracties te hebben overtuigd. Het nadrukkelijke idee van het college lijkt daarmee gestorven te zijn, en dat is misschien een van de zegeningen uit het dualisme. Maar zeker zo belangrijk lijkt mij dat wethouder Brink niet bezig was om, tegen de stroming in, het oude collegestandpunt er doorheen te drukken. En ook dat is een cultuuromslag die tot de verworvenheden van de nieuwe raad mag worden gerekend. We gaan de goede kant op!

Zondag 22 juni 2003

Ik ontving enkele dagen geleden een email van Hein van Wegen. Inderdaad, een broer van Hans, maar dat betekent nog niet dat beiden het op elk punt met elkaar eens zijn. Maar dat is een ander verhaal.

Hein van Wegen maakte de raadsfracties hartstochtelijke verwijten over de goedkeuring die is gegeven aan een nieuwe pps-constructie. Het gaat daarbij om de samenwerking tussen de gemeente en Stadsherstel voor het creëren van woonruimte boven leegstaande winkels in het centrum van de stad. Zonder enige discussie keurde de raad vorige maand deze samenwerkingsvorm goed. Omdat de raad te weinig tijd had, werd het collegevoorstel kortehand tot hamerstuk gepromoveerd, zodat discussie in de raad achterwege bleef. VVD-raadscollega Van Leersum protesteerde tegen deze gang van zaken en probeerde het onderwerp alsnog tot een te bespreken punt te maken, een poging waarbij Leefbaar Amersfoort hem steunde. Maar het was erg laat en de meeste raadsleden hadden het wel gezien voor die avond.

Dat lijkt lichtzinnig, maar daarbij moet niet worden vergeten dat de inhoudelijke discussie over deze pps-constructie al anderhalf jaar geleden – nog binnen de oude raad – is gevoerd. Van dat gezichtspunt uit kon je zeggen dat het besluit in mei slechts een formaliteit was, waarbij steun door de meerderheid was verzekerd. In zoverre kan je niet zeggen dat de raad niet wist wat zij deed en geheel voorbijging aan de uitspraak van de nieuwe raad om bij het goedkeuren van pps-constructies eerst maar eens een onderzoek naar het functioneren van de bestaande samenwerkingsverbanden af te wachten.

Ondanks de voorspelbare instemming, had Leefbaar Amersfoort best nog enkele kanttekening. Een daarvan was of een pps-constructie wel de juiste weg was om de doelstelling (meerwoonruimte in het centrum) te realiseren. De nieuwe vennootschap waarin de gemeente gaat deelnemen had je ook kunnen opvatten als een belegging. Dat had een aantal voordelen opgeleverd, maar misschien ook nadelen gehad. Zoiets had in elk geval tijdens een discussie aan de orde kunnen komen.

De kritische opmerkingen van Hein van Wegen zijn begrijpelijk. Je kunt de nodige kanttekeningen zetten bij een aantal bestaande pps-constructies. De discussie daarover komt in het najaar aan de orde. Je kunt je ook afvragen of de nieuwe raad zich zonder meer moet neerleggen bij het besluit van de oude raad – al moet je hierbij ook de betrouwbaarheid en continuïteit van het openbaar bestuur in het oog houden. Maar gezien de doelstelling en de partner vermoed ik dat de pps-constructie voor het realiseren van meer woonruimte in de binnenstad tot de minst te kritiseren samenwerkingsverbanden behoort uit de afgelopen jaren.

Maar los daarvan: Hein, bedankt voor je email, het houdt ons scherp!

Zaterdag 21 juni 2003

De Amersfoortse Courant besteedt deze dag uitgebreid aandacht aan de plannen voor het Eemcentrum. De redactie verbaast zich over een opmerkelijk feit: de raadsleden praten alleen nog over de wijze van invulling van het centrum en niet over de zin of onzin van de plannen die afgelopen maand werden gepresenteerd. Een niet onterecht verwijt, dat je overigens vaker kunt maken over zaken die de discussie in de raad bepalen.

Over één ding kan iedereen, en naar ik meen ook de AC-redactie, het eens zijn: er moet wel iéts gebeuren met de zandvlakte ten noorden van spoorlijn en stadscentrum. Met als tweede vaststelling: het gemeentebestuur heeft wel erg lang vastgehouden aan veel te hoog gegrepen ambities. In de stukken waar de gemeenteraad de komende week over moet beslissen, wordt het begrip ‘prestige’ uitvoerig toegelicht. Het is niet erg, schrijft het college, wanneer je plannen maakt die een bijdrage leveren aan het prestige van de stad. Dat is juist, maar vaak ontstaat de indruk dat projecten vooral het prestige van een toevallige bestuurder moeten dienen, en dat met gemeenschapsgeld. Op deze manier is het Eemkwartier – vroeger onder de naam Themacentrum – jarenlang behandeld.

Een discussie over de zin of onzin van de plannen voor het Eemcentrum is beslist op zijn plaats. Maar de uitslag staat al vast: een meerderheid in de raad vindt een dergelijke discussie een gepasseerd station. Er ligt nu een plan, dus laten we alsjeblieft eindelijk eens iets gaan doen, is de heersende mening. Dat de gemeente, ook door eigen schuld, het plan van de OCA-ontwikkelaars heeft laten transformeren tot een aangekleed plan met als kern een aantal gemeentelijke voorzieningen, deert de meeste niet. Ook niet dat daardoor de gemeente grote financiële risico’s loopt.

Leefbaar Amersfoort heeft vanaf haar oprichting de vraag gesteld: moet er een kostbare verhuizing van de bibliotheek naar het Eemcentrum plaatsvinden. En zijn de te krap behuisde Scholen voor de Kunsten adequaat geholpen met een vestiging in het nieuwe centrum. Natuurlijk: ze kunnen daar een aantal ruimtelijke wensen adequaat realiseren – er van uitgaande dat daar voldoende geld voor beschikbaar is. Maar wanneer er voor het Eemkwartier al veel eerder een duidelijk concept had gelegen, zonder een te groot gemeentelijk accent, was de ruimtebehoefte voor de Scholen voor de Kunsten misschien al elders in de stad opgelost. Een van de alternatieven was de Zonnehof, meent Leefbaar Amersfoort.

Maar uit allerlei contacten gedurende het afgelopen jaar is gebleken dat vrijwel iedereen zich blindstaart op het Eemcentrum en een discussie over alternatieven uit de weg gaat. Vanuit dit gegeven gaat Leefbaar Amersfoort zich vooreerst inzetten voor een zo goed mogelijke invulling van het Eemcentrum tegen aanvaardbare kosten. Tijdens een besloten vergadering is informatie gegeven over de financiële onderbouwing van de actuele plannen. Vanuit deze kennis kan worden gezegd: gemeente, praat maar verder met de OCA en met de kunstinstellingen. Aan het einde van dit jaar volgen de definitieve voorstellen, waarbij ook de financiële onderbouwing in alle openheid kan worden behandeld. En dat is best nodig, want met name de exploitatiecijfers vergen een nadere uitwerking alvorens het definitieve groene licht voor de ontwikkeling van het culturele deel in Eemcentrum kan worden gegeven. Het laatste woord hierover is beslist nog niet gezegd!

Vrijdag 21 juni 2003

De raadsleden ontvangen op onregelmatige tijdstippen een informatiebulletin van de griffie. Daarin wordt toelichting gegeven op actualiteiten die raadsleden aangaan, op procedures en op wetenswaardigheden. Ook worden er tips gegeven. In het bulletin van deze week stond een tip voor een vakantieboek dat raadsleden niet mogen missen. Het is het boek ‘Niet spreken met de bestuurder’ van NRC- en voormalig VN-redacteur Gerard van Westerloo. Het boek beschrijft het Nederlandse regentendom, niet alleen in Den Haag maar ook in verschillende gemeenten. Van Westerloo beschrijft de gang van zaken binnen gemeenteraden, zoals Arnhem en Rotterdam, maar zijn keuze was willekeurig. Hij had e stand van zaken binnen vele andere steden kunnen beschrijven. Er zijn tientallen gemeenten waar coterieën, bestuurlijke inteelt en politieke stokpaardjes de agenda van het gemeentebestuur bepalen.

Als de raadsleden zich na deze tip vanuit de griffie naar de boekhandel begeven, heb ik nog een tweede tip voor ze: ‘Kreukbaar Nederland – van bouwput tot beerput’. Het is geschreven door twee collega’s van Gerard van Westerlo: de NRC-redacteuren Joep Dohmen en Jos Verlaan. Het boek, net uitgekomen, komt met nieuwe feiten en inzichten over de betrokkenheid van overheden bij gesjoemel. Ik heb het boek net in huis en heb een blik in het register van personen en firma’s geslagen. Er komen heel wat namen in voor van personen en bedrijven die ook bij de ontwikkeling van Amersfoort een rol hebben gespeeld – soms zelfs een toonaangevende.

Dat verbaasd mij niets. Nadat de enquêtecommissie die zich in de Tweede Kamer bezig hield met de bouwfraude, haar rapport uitbracht, zeiden verschillende mensen (waaronder ik zelf): wat elders is gebeurd, heeft natuurlijk ook in Amersfoort plaatsgevonden. Onze stad is beslist geen eiland van fatsoen en betrouwbaarheid in een land waar verder bestuurders, ambtenaren en bouwondernemingen innig en met veel financiële smeermiddelen hebben samengewerkt. Dat zeg je wel, riepen enkele raadscollega’s, maar bewijs het maar. Om daarna de zaak te laten voor wat het was.

Mijn wantrouwen is echter groter dan de zalvende opmerkingen vanuit enkele coalitiepartijen. Ik heb zo mijn vage vermoedens, maar mis de nodige bewijzen. Een groot deel van die vermoedens is ontstaan tijdens de discussie over de ontwikkeling van Vathorst. De geschiedenis van dit nieuwe stadsdeel past geheel binnen de gang van zaken zoals de enquêtecommissie die elders in ons land heeft vastgesteld. Bij de discussie over de start van Vathorst heb ik (ik was toen ook al enkele jaren lid van onze gemeenteraad) heel wat vraagtekens gezet. Dat leidde soms tot verhitte discussies binnen de PvdA-fractie waar ik toen deel van uitmaakte en was voor mij aanleiding mij in 1998 niet beschikbaar te stellen voor een kandidatenlijst die werd geleid door een wethouder die zeer nauw betrokken was bij het creëren van de – voor hen zeker niet ongunstige – samenwerking tussen gemeente en projectontwikkelaars.

Dus ben ik de afgelopen maand in de archieven gedoken. Ik ben begonnen met het schrijven van een chronologisch overzicht van allerlei feiten in de jaren negentig. Ik ben er nog niet mee klaar, maar verbaas mij nu al over de relatie tussen de gemeente (bestuur én ambtenaren) en de ontwikkelingsbedrijven. Het is een boeiende bezigheid, enkele meelezers beschouwen het als een pakkende krimi en wachten met spanning op de hoofdstukken die ik nog moet schrijven.

Ga ik met deze gegevens iets doen? Dat is onontkoombaar. Boeken zoals die van Dohmen en Verlaan motiveren bij daarbij. Maar bovenal: bewoners in onze stad mogen en moeten weten dat het in Amersfoort niet beter is gegaan dan elders in ons land. Wij zijn niet roomser dan de paus. Het is daarom meer dan nodig dat we als gemeenteraad kritisch blijven en er voor zorgen dat onze kiezers ons steeds ter verantwoording kunnen roepen zonder dat we daarbij iets hebben te verbergen.

Donderdag 19 juni 2003

Wat eigenlijk iedereen al lang wist, is nu in alle heftigheid zichtbaar geworden: het Drakennest is niet geworden wat de initiatiefnemers hadden gehoopt.Het enige kinderparadijs dat ons land rijk is, heeft geen bijdrage kunnen leveren aan het prestige van onze stad. Een van de paradepaardjes waarmee oud-wethouder Roel Boer een naam voor de eeuwigheid had willen verdienen, blijkt kreupel te zijn. Voor een aantal mensen niet onverwacht, de wethouder was al tijdig gewezen op een aantal ongunstige voorwaarden voor het nieuwe centrum maar dreef, samen met de overige collegeleden, zijn zin door.

De kracht waarmee Roel Boer allerlei kritische kanttekeningen bij het plan voor het Mooiersplein aan de kant veegde, had met de voorgeschiedenis te maken. Tegen de nieuwbouw op het vroeger open terrein was veel verzet aangetekend. Niet altijd terecht: een aantal omwonenden vreesden vooral het verlies van aantrekkelijke parkeerruimte in de omgeving van hun woning. Het verzet werd extra gevoed omdat het gemeentebestuur weinig blijk gaf te zoeken naar een goede oplossing voor het bewonersparkeren in de binnenstad. De problemen op dit punt bestaan nog steeds.

Binnen het oude college, met regenten zoals Boer, De Man en Frenzel, werd vaak op verkeerde wijze op bewonersprotesten gereageerd. Afwijkende meningen werden als een aanval ervaren, uitgevoerd door mensen die het niet goed met de stad zouden menen. Dat de stad ook gediend kan zijn met opvattingen die afwijken van datgene wat op het stadhuis wordt bekokstoofd, ontmoette bij de leden van het college vaak weinig begrip. Tegenover het protest van de bewoners rond het Mooiersplein werd een gebaar gemaakt dat de superioriteit van het gemeentelijke denken moest benadrukken. Dat werd dus het Drakennest.

Dat behalve de protesterende bewoners ook anderen aan de haalbaarheid van het plan voor het kinderparadijs twijfelden, leek de overtuiging van het college slechts te versterken. En zo werd een fout gemaakt die in onze stad vaker optreedt: bouwen tegen de logica in. Want er zijn meer voorbeelden van het prestigieuze denken die op een flop dreigen uit te draaien of dat in feite al zijn. De Grote Haag en omgeving is zo’n voorbeeld. Natuurlijk, na lange tijd is een groot deel van de nieuwe winkelruimte aan de Grote Haag en de Koestraat verhuurd. Maar wel met een andere bestemming dan oorspronkelijk gehoopt. En jaren na oplevering is er in dit buurtje nog steeds winkelruimte die nog nooit is verhuurd. Over Amicitia zwijg ik maar: ook dat stokpaardje van Roel Boer zegt alles over de bestuurlijke kwaliteit van de initiatiefnemers.

En we moeten voorzichtig zijn. Ook in het nieuwe Eemkwartier is weer vele duizenden vierkante meters winkelruimte gepland. Ik zal niet roepen dat deze planning bij voorbaat is gedoemd om te crashen. Maar ik heb mijn reserves. Afgezet tegen het groeiende aantal inwoners in onze stad kan er nog wel winkelruimte worden gerealiseerd in de omvang zoals in het Eemkwartier gepland. Maar het gevaar ligt op de loer dat door dit soort plannen de bodem wordt weggeslagen onder winkelplannen in Emiclaer en in Vathorst. Er is beslist behoefte voor deze centra in het noorden van onze stad. Maar aan een nieuw project als het Eemkwartier is voor ambitieuze wethouders meer eer te behalen dan aan stadsdeelcentra in de buitenwijken. Al blijkt uit projecten als het Drakennest dat je als wethouder op dat punt voorzichtig moet zijn.

Woensdag 18 juni 2003

Als gemeenteraadslid moet je blij en enthousiast zijn over nieuwe initiatieven die in de stad opborrelen. Lang niet alle wijsheid is terug te vinden in het stadhuis, buiten dit gebouw leeft veel meer creativiteit en kennis dan de gemeentelijke bureaucratie wil erkennen. Als raadslid heb je dus de neiging om nieuwe ideeën, fris gepresenteerd, met groot enthousiasme te omarmen. En als initiatiefrijke stadgenoten om een bijdrage vanuit het stadhuis vragen, is het moeilijk om nee te zeggen.

Een groep Amersfoorters is bezig met de oprichting van het Landschapfonds Amersfoort en omstreken. Het moet een stichting worden die geld genereert waarmee de natuur aan de rand van de stad wordt behouden en een recreatieve functie kan vervullen voor de bewoners in de groeiende stad. Agrariërs en anderen moeten worden gestimuleerd om de natuur in de Amersfoortse ommelanden te versterken en te beschermen. Het geld daarvoor moet uit een landschapfonds komen dat wordt gevuld met bijdragen van verschillende overheden en sponsoren uit het bedrijfsleven.

De provincie heeft al 17 duizend euro subsidie toegezegd, als startkapitaal. Voorwaarde is dat ook lokale overheden een steentje bijdragen. En dus hebben de initiatiefnemers zich tot Amersfoort gewend en verzocht of deze stad 50.000 euro wil ophoesten om het vliegwiel voor de fondsvorming op gang te brengen. Het verzoek had ook bij andere gemeenten in het Eemland ingediend kunnen worden, maar Amersfoort is de grootste stad in de regio. En relatief ook de armste, maar dat is een ander verhaal. Als de plannen doorgaan zijn het in elk geval vooral bewoners van de grootste gemeente in de regio die van het natuurbehoud profiteren.

In de commissie werd het verzoek toegelicht. Summier, want een gedegen onderbouwing moet nog worden uitgewerkt. Of de raadsleden het belang van een hoge kwaliteit van het groen erkennen. Ja dus! En of de raadsleden vinden dat het landschapfonds hierbij een rol kan vervullen? Wie weet! Maar de vraag een eventueel positief antwoord met een donatie van 50.000 euro te verzilveren, brengt de meeste raadsleden in vertwijfeling.

Niet dat aan het behoud van de groene omgeving en de recreatieve waarde hiervan wordt getwijfeld. Maar er gebeurt al veel. De gemeente draagt al zo’n 40.000 euro bij voor een provinciale consulent die ongeveer dat doet wat ook de initiatiefnemers van het landschapfonds willen. En de raad heeft de afgelopen jaren de wens uitgesproken om groengebieden over te dragen aan de stichting Het Utrechtse Landschap, een actieve en deskundige organisatie waarvoor al veel overheidsmiddelen beschikbaar worden gesteld. Het Utrechts Landschap heeft niet zo lang geleden een plan ontwikkeld voor de Gelderse Vallei en andere gebieden rondom Amersfoort, waarbij behoud van groen en het toegankelijk maken daarvan voorop staan. Een groot aantal gemeenten, waaronder Amersfoort, heeft toegezegd hieraan medewerking te verlenen.

Het nieuwe initiatief voor het Landschapfonds lijkt dan een beetje dubbel, zo niet driedubbelop. En 50.000 euro is niet niks: er liggen tientallen verzoeken, goed onderbouwd, van allerlei groepen waarover de raad zich moet buigen. Daarbij moet ook rekening worden gehouden met de miljoenen euro’s die de komende jaren moeten worden bezuinigd. We wachten dus eerst maar verdere onderbouwing van de nieuwe initiatiefnemers af. Want hoe sympathiek het ook is wanneer mensen bereid zijn zich het vuur uit de sloffen te gaan lopen, het moet wel zinvol en betaalbaar zijn. En aan overlapping van bestaande initiatieven is ook niet veel behoefte. Wordt vervolgd.

Dinsdag 17 juni 2003

De raad moet een uitspraak doen over de uitbreidingsplannen van de dierentuin. Het college heeft al ingestemd met een uitbreiding in zuidelijke richting, tussen het huidige park en de spoorlijn. Het is echter geen wet van meden en perzen dat de raad er dan zonder meer ook positief over beslist. Van de andere kant, er is al veel over de uitbreiding gesproken en van alle varianten heeft de nu voorgestelde uitbreiding in zuidelijke richting veel steun gekregen. Net als in het verleden, zal de raadsdiscussie zich voornamelijk toespitsen op het parkeerprobleem.

Of de raad zich wederom vooral met het parkeren bezighoudt, hangt af van de insprekers. De belangrijkste inspreker zal de VBBBB (V4B) zijn: de Vereniging Behoud Bos Birkhoven Bokkeduinen. En deze vereniging zal ongetwijfeld enkele sterke punten hebben. Een punt dat de V4B naar voren zal brengen betreft het feit dat van toezeggingen die in het verleden door de gemeente of de dierentuin zijn gedaan, soms weinig is terechtgekomen. Ik kan er zo twee noemen!

De eerste betreft de herplantingsplicht van gekapte bomen. Ik kan mij uit de discussie in de afgelopen jaren herinneren dat hier regelmatig over werd gesproken. Het belangrijkste argument van de dierentuin is: we willen best meewerken aan herplanten, maar waar? Op dit punt ligt het initiatief vooral bij de gemeente.

Dat betreft ook een tweede punt. Bij de bouw van een van de paviljoens heeft de Raad van State de V4B in het gelijk gesteld bij een bezwaar tegen de bouwvergunning. De gemeente kreeg de opdracht zijn huiswerk opnieuw te maken omdat fouten waren gemaakt. Een woordvoerder van de V4B vertelde mij de afgelopen dagen dat, ondanks de rechterlijke uitspraak, de gemeente nog steeds geen nieuwe procedure heeft geopend.

Wat ook een rol zal spelen is de manier waarop de dierentuin met de directe omgeving van het park omgaat. Het gaat dan om de behandeling van het groen en het onderhoud van het bomenbestand. Als de klachten van de V4B juist zijn, moeten de gemeente en de dierentuin eerst maar eens aan tafel gaan zitten alvorens er wordt meegewerkt aan verdere uitbreiding. Overigens wil ik ook wel het weerwoord horen van de dierentuin, voordat ik toe ben aan een onderbouwde mening over de opstelling van de dierentuin tot nog toe.

Blijft dus de hamvraag: wel of geen uitbreiding. Ik ben van mening dat, indien de gemeente goede afspraken formuleert en de dierentuin zich ook hieraan houdt, er weinig bezwaren tegen de uitbreiding richting spoorlijn zijn aan te voeren. Het gaat dan om een belangenafweging, waarbij de balans in de richting van de dierentuin doorslaat. Wel zou ik er voor zijn indien de uitbreiding wordt begeleid door een groep mensen die beziet of alle afspraken ook naar behoren worden uitgevoerd. In een dergelijke groep zou ook voldoende plaats voor de V4B moeten worden ingeruimd.

Het parkeren blijft een probleem, zeker gedurende de ongeveer 25 topdagen. Het lijkt mij een goede zaak dit probleem aan te pakken in combinatie met de parkeervoorzieningen die voor het nieuwe legermuseum worden aangelegd. En voor het overige blijf ik van mening dat naast de dierentuin een voorstadhalte voor het regiospoor moet worden ingericht. Het nieuwe spoorwegsysteem gaat de komende tien jaren van start. Een nieuwe halte bedient niet alleen de dierentuin, maar kan ook belangrijk zijn voor het legermuseum en het opleidingscentrum in de Prins Bernhardkazerne.