Zondag 7 maart 2004

Ik heb de afgelopen jaren menig keer kritiek geuit op de ontwikkeling van CSG-Noord, het gebied ten noorden van het station. Niet omdat er gebouwd gaat worden – liever vandaag dan morgen. Ook niet omdat er in het gebied ambities worden gestoken – zonder ambities zagen steden in en buiten Europa, die we soms ademloos bewonderen, er heel wat saaier uit. Mijn kritiek richtte zich vooral op het gebrek aan visie en een helder beeld van wat gebouwd moet worden, het improviseren zonder een duidelijke lijn en de wijze waarop het openbare bestuur in onze stad de regie overlaat aan partijen met een beperkt belang, gebaseerd op smalle private doelstellingen.

Mijn reserves vond ik deze week terug in het blad Stedebouw & Ruimtelijke Ordening, dat dit keer is gewijd aan grote stedelijke projecten. In het blad wordt aandacht besteed aan het Chassé-terrein in Breda, het Paleiskwartier in Den Bosch, de Kanaalzone in Apeldoorn, Céramique in Maastricht en ons eigen Amersfoortse Centraal Stadsgebied-Noord. Niet alleen de projecten worden in het blad beschreven, een aantal bekende stedenbouwkundigen geeft zijn visie op de grootstedelijke projecten, op de vorm en de kritische punten.

Zeer leerzaam is de weergave van een ronde-tafelproject waaraan onder meer Riek Bakker, Rein Geurtsen en Shyam Khandekar (de nieuwe supervisor voor CSG-Noord) deelnemen. Wat ging er mis in Amersfoort, is een van de gesprekspunten. Voor inwoners van onze stad worden er veel dingen gezegd die herkenbaar zijn. Riek Bakker, die na de eerste en breed bekritiseerde plannen voor Puntenburg het vastgelopen proces weer op gang moest brengen, wijst op de keuze die gemaakt is voor een klein gemeentelijk apparaat, de daardoor grote rol van externe deskundigen en het feit dat veel is overgelaten aan de marktpartijen. ‘Ze waren vergeten na te denken over de burgers en hoe daarmee te communiceren. En hoe je een marktpartij moet kiezen. Als men er dan een gekozen had, bleek het een ontwikkelende aannemer te zijn.’ Ze gaat niet in op de gretigheid waarmee het gemeentebestuur zich vijftien jaar geleden aan de marktpartijen heeft overgeleverd, maar stelt wel vast dat daarmee niet de professionaliteit in huis is gehaald die voor een groot stedelijk project noodzakelijk is.

Rein Geurtsen, tot voor kort supervisor voor CSG-Noord, is bezorgd over het vastlopen van de discussie over de verbinding tussen het Eemcentrum en de binnenstad. De keuze voor een aantal culturele voorzieningen juicht hij toe, maar hij vindt dat voor de rest van het programma het initiatief ontbreekt en wordt gewacht op de marktpartijen. Hij meent dat de marktpartijen de relatie met het Soesterkwartier te negatief benaderen en onvoldoende erkennen dat de bewoners de belangrijkste inhoudelijke gesprekspartners zijn, vooral omdat stedenbouwkundigen en projectleiders elkaar in rap tempo opvolgen.

In de bijdrage waarin nader wordt ingegaan op het Eemkwartier, wordt een opmerking gemaakt die mij uit het hart is gegrepen. Het ontbreekt bij de ontwikkeling van CSG-Noord, aldus het vakblad, van meet af aan een kader op het schaalniveau van de stad. Voor de ontwikkeling van het Eemkwartier is een structuurplan voor de hele stad noodzakelijk. Hierin zou de functionele, programmatische, culturele en maatschappelijke relatie tussen het Eemkwartier, de binnenstad en andere stedelijke gebieden moeten worden vastgelegd.

Al jarenlang kijken raadsleden en wethouders mij verbaasd aan als ik daarvoor pleit. Leefbaar Amersfoort nam de noodzaak voor een structuurplan ook op in de actiepunten die zij bij Hans Dijkstal inleverden.

Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat het vooral het ambtelijke apparaat is dat geen enkele boodschap heeft aan een structuurplan. Dan immers moeten allerlei ambtelijke speeltjes tegen het licht worden gehouden en op hun functionaliteit worden beoordeeld. En zolang coalitiepartijen accepteren dat het ambtelijke apparaat in feite het politieke programma schrijft, zal de stad terecht op haar gebrek aan visie en initiatief worden bekritiseerd.

Zaterdag 6 maart 2004

Deze dag bezoek ik de opening van De Brink in Vasthorst. Vrijdag was ik aanwezig bij de formele opening, met sprekers en een grote groep genodigden. Deze zaterdag vindt eigenlijk de echte opening plaats, door de bewoners van Vathorst die op feestelijke wijze hun nieuwe centrum voor onderwijs, sport , cultuur en welzijn in gebruik nemen. Een prachtig gebouw, waarvan bewoners van Kattenbroek en Nieuwland zich achteraf kunnen afvragen waarom in hun nieuwbouwwijk niet na nauwelijks een jaar na de eerste oplevering een dergelijk multifunctioneel gebouw is opgeleverd. Het zal een zaak van vermeerderd inzicht zijn, vermoed ik.

Ik neem ook deel aan een rondleiding door een van de onderwijsvleugels van het nieuwe centrum. Daarbij herinner ik mij aan schriftelijke vragen over de scholenplanning in Vathorst, die ik in oktober vorige jaar stelde. Intern in het stadhuis is naar aanleiding van deze vragen geconstateerd dat er vanuit een te groot automatisme een verdeling gemaakt is van de scholen voor het openbaar, katholiek en protestant-christelijk onderwijs. In Amersfoort is in het verleden het bijzonder onderwijs altijd goed voorzien, waarschijnlijk mede omdat binnen de afdeling Onderwijs het christelijke deel van onze samenleving ruimschoots was vertegenwoordigd.

In elk geval is voor Vathorst gewoon uitgegaan van de historische mix van scholen, stammend uit een tijd dat Amersfoort nog een provinciestadje was aan de rand van de Veluwe. Dat heeft tot gevolg dat bijna veertig procent van de scholen in dit nieuwe stadsdeel protestants-christelijk is, tegenover 27 procent van de Amersfoortse bevolking, 32 procent is katholiek tegenover 19 procent van de bevolking. Voor het openbare onderwijs is slechts 29 procent van de schoolcapaciteit in Vathorst gereserveerd. De 12 lokalen voor het katholieke onderwijs in Hooglanderveen laat ik bij deze opsomming buiten beschouwing. Inderdaad, de bevolkingssamenstelling is de afgelopen groeistad- en vinexperiode gewijzigd, wat bij de planners op het stadhuis duidelijk lijkt te zijn ontgaan.

Het gevolg is dus dat in De Brink een gereformeerde en een katholieke basisschool zijn gehuisvest. Naast deze twee scholen biedt de katholieke school De Marke tot eind volgende jaar ook onderdak aan de protestants-christelijke school De Vuurvogel en de openbare school De Gondelier. Deze beide scholen verhuizen over ruim een jaar naar een gezamenlijk gebouw in De Laak.

Het was logisch dat de directeur van De Marke als trotse gids de nieuwsgierigen in zijn school rondleidde. Alle begrip voor zijn enthousiasme. Dat werd – naast het prachtige schoolgebouw – ongetwijfeld ook gevoed door het feit dat de veel deelnemers aan de rondleiding de toekomstige leerlingen aan de hand of in de kinderwagen meevoerden. Van de twee andere scholen die enige tijd in De Marke te gast zijn, trof ik niemand (wat deze scholen ook zelf kan zijn te verwijten).

De katholieke schoolteam is niets te aan te merken. Zijn onderwijs zal ongetwijfeld uitstekend zijn, zo groot zijn de verschillen tussen het openbare en bijzondere onderwijs niet – veel bijzondere scholen die ook kinderen uit niet-kerkelijke omgeving graag opnemen, laten hun confessie binnen het onderwijs nog nauwelijks tot uiting komen. Scholen moeten er alles aan doen om voldoende aantal leerlingen binnen te krijgen, en dan weten besturen binnen het bijzonder onderwijs hun confessionele principes veelal wel tot de bestuurskamers te beperken. Maar ik blijf er bij dat de afdeling Onderwijs bij de scholenplanning voor Vathorst op onprofessionele wijze te werk is gegaan.

Vrijdag 5 maart 2004

In april komt het snelfietspad tussen Vathorst en het centrum van Amersfoort opnieuw in de gemeenteraad aan de orde. Het discussiepunt is nog steeds of dit snelfietspad door de nauwe straten van de Kattenbroekse Boerderijenkamer wordt aangelegd, of daar buitenom. De meningen daarover in de gemeenteraad staan lijnrecht tegenover elkaar, waarbij het voor een lid van een oppositiepartij moeilijk is te doorgronden hoe de coalitie deze hete aardappel wenst aan te snijden.

Interessant is het dan om bewoners uit Vathorst zelf te spreken. Uiteraard, niemand op dit punt is representatief – een uitzondering is waarschijnlijk te maken bij de bestuursleden van de bewonersvereniging, die contacten hebben met heel wat bewoners. Ik heb niet alle bestuursleden van de bewonersvereniging daarover gesproken, maar vrijdag – tijdens de officiële opening van De Brink – kwam ik wel met enkele van hen in gesprek. Uit deze, niet wetenschappelijk onderbouwde, minipeiling kwam een redelijk duidelijke mening naar voren: voor de meeste Vathorstbewoners hoeft de discussie niet te worden gevoerd. Er zijn andere, redelijke alternatieven aanwezig.

Doorslaggevend blijkt de kennis te zijn die bewoners hebben over onderzoek naar het gedrag van doorsnee-fietsers – dus niet van de kleine groep fanatiekelingen zoals oud-wethouder Franzel. Uit dat onderzoek zou blijken dat bij een afstand van meer dan vijf kilometer de fiets het aflegt tegen andere vormen van vervoer, vooral de auto. De vraag bij veel inwoners in Vathorst is daarom: waarom veel geld investeren in een snelfietspad tussen Vathorst en het centrum van de stad? Ze zien liever dat het geld wordt geïnvesteerd in de infrastructuur binnen hun eigen wijk, waar de eerste knelpunten zich beginnen aan te dienen.

Het gaat er naar uitzien dat de aanleg van het snelfietspad steeds meer een prestigestrijd gaat worden, waarbij de noodzaak al lang op de tweede plaats staat. Het ontwikkelingsbedrijf Vathorst heeft bewoners uit deze nieuwe wijk geattendeerd op het feit dat vanaf de Boulevard tot aan de afslag van de A1 al een fietspad is aangelegd dat nu eindigt bij een hek. De reactie van de bewoners is: ja en? Waarom nog meer onnodig geld uitgeven omdat er al een stukje overbodig asfalt is gestort. Het bestaande viaduct zou, als over enkele jaren de afslag naar verwachting wordt gekenmerkt door opstoppingen, in de nabije toekomst een bijdrage kunnen leveren in het beter afwerken van het autoverkeer rondom de steeds drukker worden afslag van de A1.